Nhật Bản ghi nhận chưa tới 800.000 ca sinh trong năm 2022,  mức thấp nhất ở quốc gia 125 triệu dân kể từ khi bắt đầu ghi dữ liệu.

Nhưng điều đặc biệt đáng chú ý là Nhật Bản có tỉ lệ phụ nữ ở độ tuổi 50 chưa bao giờ có con cao nhất trong Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Một làn sóng phản hồi với hashtag "không có con suốt đời" đã lan truyền. 

Tomoko Okada - một người phụ nữ không có con - ban đầu ngần ngại nhấp chuột vào chủ đề thịnh hành trên Twitter này vì sợ đọc chỉ trích như thường lệ.

Tuy nhiên, bất ngờ là Tomoko Okada thấy hầu hết các cuộc thảo luận đầy thiện cảm, nhiều sắc thái, trong đó những người phụ nữ giải thích lý do họ không lập gia đình.

"Tôi từng tin tưởng mạnh mẽ rằng sinh con là điều "bình thường" phải làm" - cây viết tự do 47 tuổi nói với AFP. Tomoko Okada đã thử các dịch vụ mai mối với hi vọng tìm được bạn đời nhưng không gặp may mắn.

Cô cũng cảm thấy tội lỗi khi cha bày tỏ mong muốn có cháu nhân Ngày của Cha. Nhưng việc đăng trải nghiệm của bản thân và đọc trải nghiệm của người khác đã giúp Tomoko Okada cảm thấy "cách sống của mình cũng ổn".

Có nhiều nước phát triển đang vật lộn với tỉ lệ sinh thấp nhưng vấn đề này đặc biệt nghiêm trọng ở Nhật Bản. Nhật Bản có dân số già thứ hai thế giới sau Monaco. Các quy định nhập cư tương đối nghiêm ngặt khiến Nhật Bản phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động ngày càng tăng.

Thủ tướng Kishida Fumio gần đây công bố các chính sách bao gồm hỗ trợ tài chính cho các gia đình, tiếp cận dịch vụ chăm sóc trẻ em dễ dàng hơn và nhiều thời gian nghỉ phép hơn cho cha mẹ.

Tuy nhiên, với số lượng nhà lập pháp nữ chưa tới 10% trong Hạ viện Nhật Bản và nội các 19 bộ trưởng của Thủ tướng Kishida chỉ gồm 2 phụ nữ, hầu hết những người tham gia tranh luận chính sách đều là nam giới. Điều đó đã khiến nhiều phụ nữ cảm thấy bị gạt sang một bên.

"Đừng đổ lỗi cho phụ nữ về tỉ lệ sinh thấp" - Ayako, cư dân Tokyo 38 tuổi, không có con, viết trên Twitter. Ayako đã sử dụng hashtag "không có con suốt đời" để kêu gọi công nhận "đa dạng lựa chọn" trong cuộc sống. Theo cô, vai trò giới tính truyền thống của Nhật Bản là trung tâm của vấn đề.

Cuộc khảo sát năm 2021 của chính phủ nhận thấy, phụ nữ Nhật Bản dành thời gian làm việc nhà và chăm sóc con cái nhiều gấp 4 lần so với nam giới, ngay cả khi có nhiều người chồng làm việc tại nhà hơn.

Ayako chia sẻ: "Thật khó để cất lên tiếng nói của bạn trong thế giới thực. Tôi cảm thấy như phụ nữ nhận quá nhiều lời chỉ trích chỉ vì bày tỏ ý kiến của mình". Tuy nhiên, trên mạng xã hội, "tôi thường bất ngờ khi thấy những người khác có cùng quan điểm". 

Yuiko Fujita - giáo sư nghiên cứu về giới và truyền thông tại Đại học Meiji - cho hay, mạng xã hội đã trở thành cách để phụ nữ nói riêng thảo luận về các vấn đề chính trị và xã hội với ít lo ngại hơn. 

Các hashtag khác liên quan đến tỉ lệ sinh, như than thở về việc đơn xin nhà trẻ bị từ chối, cũng lan truyền chóng mặt. Tuy nhiên, giáo sư Fujita nhận định: "Thật không may, không nhiều tiếng nói trong số này vượt ra ngoài cộng đồng phụ nữ để vươn tới vũ đài chính trị". 

Các chuyên gia tin rằng, tỉ lệ sinh ở Nhật Bản giảm là vấn đề phức tạp với nhiều nguyên nhân. Chỉ 2,4% số ca sinh ở Nhật Bản là ngoài hôn nhân, thấp nhất trong nhóm 38 quốc gia của OECD.

Con số này thường được cho là do các chuẩn mực bảo thủ và cấu trúc tài chính thiên về gia đình. Một số quan điểm về kinh tế, lập luận rằng tăng trưởng trì trệ kéo dài của Nhật Bản không khuyến khích các cặp vợ chồng sinh con.

Ông Takumi Fujinami của Viện Nghiên cứu Nhật Bản cho biết, những thay đổi chính sách như mở rộng dịch vụ chăm sóc ban ngày có thể giúp tăng tỉ lệ sinh, nhưng mức tăng này thường là "tạm thời". Cùng với bình đẳng về công việc gia đình, "ổn định kinh tế lâu dài và thu nhập tăng là chìa khóa", ông nói.