Các chuyên gia cho biết, những vấn đề nảy sinh từ những nơi khác, cách xa hàng nghìn km - như biến đổi khí hậu và xung đột ở Ukraina - đã và đang tàn phá Châu Phi.
Kevin Mugenya, cố vấn cấp cao về khả năng phục hồi và an ninh lương thực cho Châu Phi tại tổ chức từ thiện quốc tế Mercy Corps nhận định, cuộc khủng hoảng khí hậu đang tấn công Châu Phi “trước tiên và nặng nề nhất”.
Lục địa gồm 54 quốc gia và 1,3 tỉ người đang đối mặt với “một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu thảm khốc” và “sẽ trở nên tồi tệ hơn nếu các bên không hành động nhanh chóng", chuyên gia Mugenya chia sẻ với AP.
Theo tài liệu chính sách của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, với chưa đến 1% diện tích đất canh tác có thể tưới tiêu ở lục địa chịu 1/3 hạn hán toàn cầu, nông dân Châu Phi phải đối mặt với lượng mưa thất thường, nhiệt độ tăng cao và hạn hán.
Những tác động của thời tiết khắc nghiệt nặng nề hơn cả ở vùng Sừng Châu Phi. Theo Liên Hợp Quốc, với mùa mưa thứ 5 không có mưa, đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ ở Kenya, Somalia và Ethiopia đang ảnh hưởng đến khoảng 40 triệu người.
Tại Nigeria, hàng triệu ha đất nông nghiệp bị nhấn chìm sau trận lũ lụt tồi tệ nhất trong một thập kỷ khiến hơn 1,3 triệu người phải sơ tán và mùa màng bị phá hủy ở khu vực vốn đã thất bát do xung đột kéo dài, Mercy Corps thông tin.
Theo các cơ quan viện trợ, hỗ trợ nhân đạo cho Châu Phi giảm dần do xung đột Ukraina khiến các nhà tài trợ quan trọng mất tập trung.
Các nhà tài trợ đã phản ứng “một cách kịp thời và hào phóng - đặc biệt là với Ukraina" - cơ quan tị nạn của Liên Hợp Quốc nêu trong báo cáo tháng 9. Nhưng 6 trên 12 “hoạt động quan trọng nhất” của cơ quan này đang gặp khó khăn trong huy động vốn là ở Châu Phi.
Giá lương thực tăng cao do xung đột Nga - Ukraina ảnh hưởng nặng nề đến khu vực Châu Phi cận Sahara, nơi nhập khẩu 44% lúa mì từ Nga và Ukraina trong giai đoạn 2018-2020, theo số liệu của Liên Hợp Quốc.
Về mặt chính trị, các cuộc bầu cử hòa bình ở Angola, Kenya, Lesotho và Senegal là những điểm sáng cho Châu Phi. Nhưng xung đột vũ trang đã xuất hiện trên diện rộng khắp lục địa. Các cuộc nổi dậy của các phần tử cực đoan ở Somalia, Nigeria, Mozambique, Burkina Faso và Mali. Bạo lực cực đoan có nguy cơ lan rộng ra nhiều quốc gia hơn nữa, đặc biệt là ở khu vực Sahel của Tây Phi.
Trong năm 2022 có 2 cuộc đảo chính của Burkina Faso – lần đầu tiên vào tháng 1 và một lần khác vào tháng 9. Bên cạnh đó, tình hình bất ổn ở Congo, Ethiopia vẫn tiếp diễn.
Theo Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc, tình trạng bất ổn ngày càng sâu sắc do phiến quân Hồi giáo cực đoan gây ra ở Sahel dẫn tới "dịch chuyển dân số lớn" trên khắp Burkina Faso, Mali và Niger. Các nhà phân tích nhận định, những cuộc nổi dậy và đảo chính cũng làm gia tăng lo ngại về tình hình dân chủ ở Tây Phi.
Mối đe dọa của đại dịch COVID-19 đã giảm bớt trên khắp Châu Phi nhưng đã kịp góp phần phơi bày sự bất bình đẳng toàn cầu trong phân phối vaccine.
Sau khi bùng phát virus Ebola ở Uganda vào tháng 9, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi khoảng 88 triệu USD để ngăn virus tái xuất hiện. Đến tháng 11, WHO mới chỉ nhận được 20% số tiền.
Khi đợt bùng phát bệnh mpox - trước đây là bệnh thủy đậu - lan rộng khắp thế giới, vaccine được cung cấp trước ở các nước phương Tây giàu có dù các nước nghèo hơn ở Châu Phi là nơi có nhiều ca tử vong hơn và vẫn thiếu vaccine.
Năng lực chống bùng phát dịch bệnh ở Châu Phi được cải thiện phần lớn dựa trên kinh nghiệm ứng phó với COVID-19 đang mang tới một số lạc quan cho châu lục trước thềm năm 2023.
Matshidiso Moeti, Giám đốc khu vực Châu Phi của WHO, chia sẻ ngày 11.12 rằng: “Dù khó khăn như thế nào trong vài năm qua đều giúp chúng ta ở trong tình thế tốt hơn nhiều về chiến lược, các khoản đầu tư và năng lực ứng phó với các mối đe dọa về sức khỏe cộng đồng".