Khám phá bản thân để không chọn nghề theo cảm tính

Chia sẻ về vấn đề làm thế nào để lựa chọn ngành học phù hợp và chính xác nhất, PGS.TS Trần Thành Nam - Chủ nhiệm Khoa Các Khoa học giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội khuyên học sinh hãy dành thời gian để khám phá bản thân, tìm ra lĩnh vực mình yêu thích.

Nếu chưa tìm ra, hãy tham vấn ý kiến phụ huynh và thầy cô. Họ là những người đã đồng hành cùng học sinh trong thời gian dài, có thể nhận biết năng lực và điểm mạnh của các em.

Khi đã chọn được ngành, thí sinh cần tìm hiểu công việc liên quan đến ngành nghề đó yêu cầu những gì? Mô tả vị trí công việc như thế nào? Nhu cầu thị trường lao động ra sao? Thí sinh cần có cách nhìn dài hạn để lựa chọn đúng.

Theo PGS.TS Trần Thành Nam, sau giai đoạn chọn ngành sẽ tiến tới chọn trường. Thí sinh cần xác định môi trường mình mong muốn, tham khảo cơ sở vật chất, chương trình học, kết hợp nhận định kinh tế gia đình có phù hợp không? Từ đó đưa ra quyết định cuối cùng.

PGS. TS Trần Thành Nam cũng cho rằng, khi chọn trường, thí sinh nên hướng tới thị trường lao động 5-7 năm tới. Nhiều nghề nghiệp có thể mất đi, bị thay thế bởi robot và không ít ngành nghề mới sẽ xuất hiện.

Theo đó, cần chú ý 5 nguyên tắc khi chọn nghề, cụ thể là: Chỉ nên chọn nghề phù hợp với sở thích; Không chọn nghề không đủ điều kiện đáp ứng; Chỉ chọn khi đã hiểu biết đầy đủ về nghề (điều kiện, môi trường, tính chất, khó khăn, thách thức...); Không chọn nghề mà xã hội không còn nhu cầu; Chọn nghề đáp ứng được những giá trị mà bản thân coi là quan trọng

"Khi đưa ra 5 nguyên tắc này, thí sinh không được cảm tính mà cần dựa trên những số liệu khách quan hoặc mô hình khoa học thực chứng" - PGS. TS Trần Thành Nam lưu ý.

"Không có ngành nào hot với tất cả các thí sinh"

Chưa đầy 2 tháng nữa học sinh lớp 12 sẽ chính thức bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học 2022. Ở giai đoạn nước rút hiện nay, nhiều học sinh vẫn chưa thể xác định được ngành học mình theo đuổi. Một số em vẫn băn khoăn về việc nên hay không lựa chọn ngành theo dư luận - những ngày được coi là hot hiện nay.

Đưa ra lời khuyên về vấn đề này, TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm TPHCM khẳng định, không có ngành học nào hot với tất cả thí sinh. Điều quan trọng nhất là xác định nhóm ngành nghề đó có phù hợp với năng lực sở trường của bản thân không? Nhu cầu của thị trường lao động về ngành nghề đó ra sao?

Đặc biệt quan trọng là sự phù hợp. Nếu không phù hợp, khi vào trường các em rất dễ bị "vỡ mộng", thậm chí không đủ năng lực để hoàn thành chương trình hay theo nghề sau này.

"Nhiều em chăm chú vào tiêu chí chọn ngành hot mà quên mất năng lực sở trường của mình có phù hợp hay không? Các em có thể trở thành tân sinh viên của ngành hot, trường hot nhưng chưa chắc học tốt và có thể ra trường.

Thực tế cho thấy, trong quá trình học, nếu không yêu thích sẽ rất khó học, dễ rơi vào trường hợp bị buộc thôi học do nợ tín, nghỉ học quá quy định. Thậm chí, học xong nhưng khi ra trường chưa chắc đã chọn được nghề phù hợp và theo đuổi lâu dài" - TS Lý phân tích.

Nhiều thí sinh cũng băn khoăn về việc, nếu nghề nghiệp em mơ ước không phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, phải chăng em nên từ bỏ ước mơ của mình?

Trả lời về vấn đề này, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm TPHCM cho rằng, nhu cầu thị trường có thể biến động theo các năm, nhưng năng lực, sở trường vẫn là yếu tố cốt lõi. Nếu có ước mơ, đồng thời biết khám phá và phát huy năng lực của mình sẽ không lo thiếu việc làm. 

Vì vậy, thí sinh nên chọn ngành nghề đúng và trúng ngay từ đầu bằng cách nhận diện năng lực để biết bản thân phù hợp với lĩnh vực nào.