Nhạc bolero của Cuba và Mexico vừa được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Nhạc bolero đại diện cho những khúc nhạc tình Mỹ Latin có tầm ảnh hưởng vượt biên giới khu vực.
Dòng nhạc này có nguồn gốc ở Cuba cuối thế kỷ 19, du nhập đến Mexico đầu thế kỷ 20 và trở thành nét văn hóa không thể thiếu của cả hai quốc gia. Bolero sau đó ảnh hưởng đến Mỹ, châu Âu, châu Á.
Ca khúc bolero nổi tiếng nhất thế giới có lẽ là "Besame Mucho" được sáng tác bởi nghệ sĩ Mexico - Consuelo Velázquez. Bài hát từng được Nat King Cole, Frank Sinatra và The Beatles thể hiện lại, và lan tỏa khắp các quốc gia.
Tại Việt Nam, ca khúc "Besame Mucho" được nhạc sĩ Trường Kỳ đặt lời tiếng Việt với tựa đề "Yêu nhau đi", Y Vân đặt lời dưới nhan đề "Đời là giấc mơ" và Phong Vũ với tên "Giấc mơ xưa".
Consuelo Velazquez sinh năm 1916, mất năm 2005 tại Mexico. Bà bắt đầu chơi dương cầm từ lúc 4 tuổi, vào nghề như một pianist nhạc cổ điển ở Nhạc viện Palacio De Bellas Artes và XEQ Radio.
Sau đó, bà trở thành một ca sĩ và nhạc sĩ thu âm, sáng tác hàng trăm ca khúc, trong đó "Besame Mucho" nổi tiếng nhất và được nhiều người mến mộ nhất.
"Besame Mucho" (Kiss me a lot - Hãy hôn em thật nhiều) là một bản nhạc tình buồn. Mặc dù đến năm 1931, bài hát này mới được chính thức ra mắt nhưng thực tế tác phẩm đã được Consuelo Velazquez sáng tác khi bà mới chỉ 15 tuổi.
Khi chưa có mảnh tình vắt vai, chưa từng hôn ai, Consuelo đã khiến người nghe chìm đắm trong lời lẽ trữ tình, giai điệu say đắm và nồng nàn.
Lúc bấy giờ, xã hội Mexico vẫn còn bảo thủ, định kiến trọng nam khinh nữ, tôn giáo quyết định những chuẩn mực, phụ nữ cần tránh tiếp xúc với đàn ông, tránh xa cám dỗ, hôn nhau là tội lỗi... Thế nhưng, một thiếu nữ 15 tuổi dám đứng lên kêu gọi “hãy hôn em thật nhiều”.
Theo New York Times, ca khúc đã được dịch ra hàng chục thứ tiếng và được hàng trăm nghệ sĩ trình diễn trên khắp thế giới và trở thành biểu tượng của bản sắc Latin, một bài ca của những cặp tình nhân bị chia cắt bởi chiến tranh.
Chỉ bằng "Besame Mucho", Consuelo Velazquez đã trở thành tượng đài, thành một người đấu tranh cho nữ quyền, một kiểu mẫu cho phong trào giải phóng phụ nữ vào thời mà bà đã sống.
Và từ đó trở đi, "Besame Mucho" trở thành bài hát bolero hay nhất mọi thời đại, trở thành niềm tự hào của Mexico.
Bolero thường nói về cuộc sống, tình yêu, tình cảm gia đình, với lời ca lãng mạn, nhẹ nhàng, viết bằng tiếng Tây Ban Nha. Nghệ sĩ thường sử dụng bộ gõ, bộ hơi, piano và guitar khi chơi bolero. Các ca khúc bolero được truyền miệng rộng rãi, góp phần tăng tính phổ biến của dòng nhạc.
Ở Việt Nam, bolero rất khác. Bolero tại Việt Nam được viết với nhịp chậm rãi hơn mang màu sắc khác biệt.
Những bài bolero đầu tiên phải kể tới là "Nắng chiều" của Lê Trọng Nguyễn, "Chiều trong rừng thẳm" của Anh Việt… Bolero ở Việt Nam khác so với bolero ở Cu Ba, Mexico bởi không còn tính nhịp điệu gần với rumba mà thay vào đó là sự chậm rãi, như lời tự sự.
Có thời gian, nhạc bolero gây sốt trở lại nhờ các chương trình truyền hình “Tình khúc vượt thời gian” và “Solo cùng Bolero”.
Sau đó, các nhà sản xuất tung ra một loạt gameshow về dòng nhạc này: “Tình Bolero”, “Thần tượng Bolero”, “Tuyệt đỉnh song ca”, “Kịch Bolero”… khiến bolero "biến dạng", gây tranh cãi vì sự thay đổi về bản chất.
Trước tranh cãi về dòng nhạc này, Tùng Dương từng nói: "Già trẻ, lớn bé mà đều đắm đuối bolero là một sự thụt lùi". Theo nam ca sĩ, bolero (hay còn gọi là nhạc vàng, nhạc sến) chỉ mang tính hoài niệm, không thúc đẩy sự phát triển của nền âm nhạc đương đại.
Nhạc sĩ Quốc Trung cũng từng nhận định việc bolero lấn át các dòng nhạc mới là điều nguy hiểm, biểu hiện của sự bế tắc, lười biếng, chộp giật của tầng lớp nghệ sĩ khi chạy theo xu hướng đám đông.