Giải thưởng Sách Quốc gia khẳng định vị thế

Qua 6 năm tổ chức, Giải thưởng Sách Quốc gia ngày càng có sức lan tỏa, gần gũi với bạn đọc, giới thiệu những tác phẩm có giá trị, có tác động mạnh mẽ đến cộng đồng hoặc đóng góp sâu rộng về chuyên môn.

Thông qua Giải thưởng Sách quốc gia, công chúng được biết về bức tranh đa sắc màu của giới xuất bản. Giải thưởng tôn vinh các tác phẩm theo 5 mảng sách gồm sách chính trị, kinh tế; sách khoa học tự nhiên và công nghệ; sách khoa học xã hội và nhân văn; sách văn hóa, văn học và nghệ thuật; sách thiếu nhi. Số lượng sách được đề cử tăng qua từng năm, cho thấy sức hút của giải thưởng sách uy tín. Năm 2023, có 41 nhà xuất bản gửi sách tham dự với 312 tên sách, 435 cuốn sách, tăng trên 15% so với năm 2022. Các cuốn sách, bộ sách đề xuất giải thưởng đều bảo đảm chất lượng, có nội dung phong phú, hình thức đẹp, có tính đa ngành, đa mục tiêu và hướng đến nhiều đối tượng độc giả khác nhau. Nhiều cuốn sách, bộ sách có giá trị lý luận và thực tiễn cao, có tính thời sự và đang được xã hội quan tâm.

Lần tổ chức thứ bảy, ban tổ chức cho biết, số lượng giải A cho 5 mảng sách tăng từ 1 lên 2 giải, trong đó một cho sách viết bằng tiếng Việt và một cho sách dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt. Theo Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên, sự phân chia giữa sách viết bằng tiếng Việt và sách dịch trong cơ cấu giải A dựa trên tình hình thực tế lượng sách dịch chiếm số lượng lớn, thu hút nhiều bạn đọc.

Năm nay, lần đầu tiên Giải thưởng Sách Quốc gia có thêm hạng mục Sách được bạn đọc yêu thích. Sự thay đổi này mở ra cơ hội để độc giả tham gia ủng hộ cuốn sách mình yêu thích, vinh danh những tác phẩm quen thuộc với độc giả. Tiêu chí của một cuốn sách thu hút độc giả bao gồm: Số lượng phát hành, tính khoa học thực tiễn và tư tưởng chính trị, tính lan tỏa, thiết kế.

Không để sách đoạt giải cất kho

Dù đạt được nhiều thành tựu, Giải thưởng Sách Quốc vẫn tồn tại một số bất cập trong thể lệ, quy chế hoạt động. Một hạn chế mà nhiều nhà xuất bản và tác giả trăn trở là giải thưởng này có xu hướng nghiêng những cuốn sách có tính hàn lâm, trong khi những cuốn sách gần gũi với bạn đọc lại vắng bóng. Đâu đó, khi các giải thưởng được công bố, những tác phẩm đó lại có phần lạ lẫm với công chúng.

Trong Hội nghị quán triệt quy chế, điều lệ Giải thưởng Sách Quốc gia 2024, ông Nguyễn Nguyên đặt vấn đề: “Còn nhiều cuốn sách do Nhà nước đặt hàng thắng giải nằm đâu đó trong thư viện, không được xuất bản, vì thế không có mặt trên thị trường. Những cuốn sách rất giá trị nhưng bạn đọc lại không thể tiếp cận. Hầu hết các nhà xuất bản chưa có hoạt động truyền thông sau khi các cuốn sách thắng giải dù đó là niềm vinh dự, có thể làm nên thương hiệu cho các đơn vị. Đoạt giải rồi, sách lại “cất kho”, không thể phát huy tiềm năng kinh tế. Có những bộ sách lớn, công trình nghiên cứu đồ sộ, nhưng chẳng ai có thể sở hữu”.

Thực tế cho thấy, dù số lượng nhà xuất bản dự giải duy trì ổn định, số sách dự giải tăng dần qua các năm nhưng nhìn chung số lượng sách gửi dự giải chưa nhiều, chỉ chiếm khoảng 1% số lượng sách xuất bản hàng năm ở Việt Nam. Mặt khác, nhiều cuốn sách đạt giải, nhưng do có đối tượng độc giả hẹp (sách chuyên ngành, chuyên khảo) đã không thể tái bản hoặc in lại để phổ biến do không có đủ kinh phí.

Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành nhấn mạnh trong bối cảnh đó, chính số lượng sách đề cử phải nhiều hơn và chất lượng của các đề cử phải tăng lên. Truyền thông về Giải thưởng Sách Quốc gia nói riêng và văn hóa đọc nói chung phải được đẩy mạnh, triển khai quanh năm để phát huy giá trị của sách, hướng tới xây dựng xã hội học tập.