Đó là câu nói phũ phàng hay được “phang” vào mặt nhiều nghệ sĩ có tuổi. Đến như một bà khá nổi tiếng còn được một ông trẻ cười khẩy nói thẳng, tuổi này chị còn đi làm phim làm gì? Già rồi mà không biết ngượng! Để bọn trẻ làm đi chị ơi!

Thế nên, câu nói của nữ diễn viên Dương Tử Quỳnh tháng trước nhận giải nữ diễn viên chính xuất sắc nhất với tượng vàng Oscar khi đã 61 tuổi: “Đừng bao giờ nghĩ mình đã lỗi thời!” được nhiều nghệ sĩ đã bắt đầu bước sang sườn dốc bên kia của cuộc đời, gật gù tâm đắc.

Thực ra, ai cũng có thời của mình và nhiều người có thời rực rỡ. Nhà thơ Xuân Diệu từng viết “Thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt/ Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm”.

Nhận ra thời của mình đã hết hay còn đầu tiên phải là nhận thức của mỗi cá nhân, vì không ai hiểu mình nhất nhưng nhiều khi cũng lại không ai hoang tưởng như mình nhất.

Nhiều nghệ sĩ có một thời “oanh” nay đã biết đi vào thời “liệt”. Đã tự nhủ “rừng xưa đã khép” và ngồi trên sân ga nhìn con tàu vụt qua trước mặt mà không đuổi theo vì biết sức đã đuối, cố chạy cũng chỉ làm trò cười cho thiên hạ.

Nhưng cũng có những người đã hết thời thật mà cứ tưởng mình còn ngon, còn giàu sáng tạo và vẫn cứ sùng sục lao vào làm mà biết đâu, sản phẩm làm ra chỉ khiến người ta nhớ lại câu nói của một nhà hiền triết: Nhiều khi sáng tạo là sự giải tỏa ẩn ức bên trong như khi ốm nôn ra sẽ thấy nhẹ người. Nhưng vấn đề là đừng trưng bày bãi nôn ấy ra trước công chúng!

Và những người hết thời hay dẫn ra sức sáng tạo vô bờ vượt qua giới hạn của thời gian như đại danh hào Lev Tolstoy về già vẫn có những kiệt tác hay danh họa Henri Matisse khi trên giường bệnh vẫn tạo ra những tác phẩm tranh cắt dán tuyệt vời. Nhưng họ là họ mà ta là ta!

Thực ra, “hết thời” hay “còn thời” không nằm ở cách đánh giá chủ quan của người ngoài, nhất là các nghệ sĩ trẻ khi nhìn các ông già! Vì trong nghệ thuật, cái tôi của nhiều nghệ sĩ to đùng và được bao biện là cái tôi càng to thì sáng tạo càng mang dấu ấn.

Công chúng và thời gian mới là vị quan tòa công minh nhất để đánh giá ai đó “hết thời” hay “còn thời”. Nhưng ngay cả công chúng cũng phân ra công chúng bình dân và công chúng tinh hoa, cũng như có ai đó im hơi lặng tiếng một thời gian rất dài đến mức tưởng họ đã “hết thời”, để rồi khi tái xuất như được lột xác trong một hình hài mới.  

“Hết thời” hay “vào thời”, tất cả xét cho cùng chỉ có nghĩa tương đối mà thôi.