Chuyện... “lằng nhằng”

Giới nghệ sĩ tham gia các hoạt động từ thiện nhiều, điều này thể hiện trách nhiệm xã hội, trách nhiệm với cộng đồng và nghĩa cử của một người của công chúng.

Về phía công chúng, xem nghệ sĩ là cầu nối tin cậy để họ gửi niềm tin vào. Khi địa phương nào có khó khăn, hầu như khi các nghệ sĩ đứng ra kêu gọi, đều được sự hưởng ứng mạnh mẽ của khán giả, các nhà hảo tâm...

Nhiều nghệ sĩ, như Mỹ Tâm, Hà Anh Tuấn, Đại Nghĩa... thời gian qua liên tục có những đóng góp bằng việc tự bỏ tiền cá nhân hoặc đứng ra quyên góp, đến trao tận tay cho những người khó khăn hoặc thông qua một tổ chức uy tín nào đó.

Điển hình như trong trận lũ lụt lịch sử xảy ra ở miền Trung vào tháng 10.2020, ca sĩ Thủy Tiên, Lý Hải, Minh Hà, Đại Nghĩa... đã không ngại hiểm nguy, khó nhọc, mua thực phẩm, mang chi phí quyên góp được ra tận tâm lũ để cứu trợ cho đồng bào miền Trung.

Tuy nhiên, tuần qua, câu chuyện nghệ sĩ làm từ thiện từ tiền quyên góp trở thành chủ đề tranh cãi trong dư luận. Nhiều người hoài nghi về số tiền nghệ sĩ quyên góp được có thật sự minh bạch, có được trao đến tận tay người dân.

Việc này xuất phát từ chuyện danh hài Hoài Linh đứng ra kêu gọi quyên góp từ khán giả, người hâm mộ trên mạng xã hội với số tiền hơn 13 tỉ đồng. Nhưng đến nay, hơn 6 tháng số tiền ấy vẫn nằm trong tài khoản của Hoài Linh - thông tin này được công khai sau lời “tố” từ bà Phương Hằng…

Trước thắc mắc của dư luận, người hâm mộ, Hoài Linh mới lên tiếng giải thích, nhưng không được khán giả hài lòng vì chưa thỏa đáng. Bởi số đông cho rằng anh đã sai trong việc chậm giải ngân và không thực hiện đúng lời hứa đi cứu trợ bà con miền Trung trong lúc gặp khó khăn vì lũ lụt, dịch bệnh.

Ca sĩ Thủy Tiên cũng từng gặp tranh cãi khi số tiền cô quyên góp lên đến hàng trăm tỉ đồng và nhiều người cũng thắc mắc rằng cô đã làm gì với số tiền đó. Tuy nhiên, Thủy Tiên thuyết phục hơn khi đã công khai toàn bộ thu chi và giấy xác nhận của chính quyền địa phương nơi đến ủng hộ từ thiện.

Nói một cách công bằng, tiền quyên góp làm từ thiện là trách nhiệm đè nặng trên vai những nghệ sĩ. Dưới góc nhìn lương tâm, không phải ai cũng đủ can đảm dùng số tiền quyên góp được cho những mục đích riêng. Đặc biệt với những khoản quyên góp lên đến hàng chục tỉ, hàng trăm tỉ đồng thì áp lực càng không nhỏ.

Từ sự việc của Hoài Linh hay Thủy Tiên, chúng ta thấy một thực trạng rằng, hiện nay chuyện làm từ thiện của nghệ sĩ vẫn còn mang tính tự phát và cảm tính, xuất phát từ việc nhận thấy mình có trách nhiệm với người hâm mộ, với người dân khó khăn. Chính vì thế, khi quyên góp được bao nhiêu, họ đi làm từ thiện, nhưng nhiều khi, lại thiếu năng lực, tính toán và phương án cũng như không chuẩn bị tốt cho những tình huống, sự cố, vấn đề pháp lý có thể xảy ra.

Nếu xét riêng về trường hợp của nghệ sĩ Hoài Linh, việc chậm giải ngân của anh cho đồng bào miền Trung là có lý do vì dịch bệnh phức tạp. Nhưng việc giữ số tiền từ thiện ấy lâu như vậy trong im lặng đã là “một nước cờ sai”. Đợi đến khi công chúng đồng loạt yêu cầu giải thích, nghệ sĩ mới lên tiếng thì khó nhận được sự cảm thông của công chúng.

Nghệ sĩ làm từ thiện thế nào mới đúng cách?

Làm từ thiện là một nghĩa cử đẹp, tuy nhiên làm tốt còn phải đi đôi với làm đúng. Thời gian qua, nhiều nghệ sĩ làm từ thiện gây tranh cãi vì họ chưa nắm bắt đầy đủ cách thức quyên góp và làm từ thiện đúng cách.

Trao đổi với Báo Lao Động, luật sư Nguyễn Văn Hậu - Phó Chủ tịch Hội luật gia TPHCM cho biết: “Theo nghị định 64 của Chính phủ ban hành ngày 14.5.2008 có quy định về vận động tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ của người dân để khắc phục khó khăn do thiên tai, sự cố, người mắc bệnh hiểm nghèo thì các cá nhân, tổ chức có thể tiếp nhận, phân phối tiền cứu trợ đó.

Và các tổ chức tiếp nhận ở đây là: Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội chữ thập đỏ Việt Nam, Cơ quan thông tin đại chúng của trung ương, địa phương,… Các quỹ xã hội, các tổ chức, đơn vị được Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho phép... Ngoài những tổ chức này thì không có tổ chức, cá nhân nào được quyền tổ chức nhận tiền và cứu trợ. Tuy nhiên, để phù hợp tình hình hiện nay, nhà nước chúng ta vẫn tạo điều kiện cho cá nhân hoặc các tổ chức khác thực hiện việc kêu gọi quyên góp, phân phối đến tay người dân khó khăn. Nhưng những cá nhân, tổ chức này phải phối hợp chính quyền địa phương.

Vậy nên việc đứng ra kêu gọi từ thiện của các nghệ sĩ là điều tốt. Nhưng vì một lý do nào đó mà không làm được nữa thì phải có trách nhiệm thông báo cho người được quyên góp và đồng thời phải có lý do chậm trễ. Nên việc công chúng đòi hỏi công khai, minh bạch là một yêu cầu chính đáng.

Nếu vì một lý do nào hoãn việc cứu trợ lại mà không có lý do thì công chúng không thể chấp nhận được. Bởi khi quyên góp người ta đều muốn số tiền đến tay ngay người gặp nạn.

Hiện nay Việt Nam có nghị 64 và 93 về quy định hoạt động từ thiện và các nghị định này đang lấy ý kiến dự thảo để sửa đổi. Theo nghị định hiện hành thì chỉ thì các cá nhân hoặc tổ chức quyên góp từ thiện cần phải đề cao tính minh bạch và phối hợp chính quyền địa phương để theo dõi, nắm bắt tình hình để cứu trợ những người khó khăn. Đây là điều mà những người nổi tiếng cần lưu ý vì chỉ cần một sơ suất nhỏ cũng ảnh hưởng uy tín”.