Cuộc thi nào thì hấp dẫn?
Câu trả lời vô cùng đơn giản: Giải thưởng to và nhiều giải. Nói chung các cuộc thi bây giờ tối thiểu giải nhất cũng 10 triệu đồng, còn lại có thể từ 15-30 triệu đồng và cao điểm có thể 100 triệu đồng.
Cuộc thi ảnh “Phật giáo trong đời sống” vừa phát động nhằm hướng tới 712 năm Đức Vua - Phật Hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn (1308-2020), tưởng nhớ công đức to lớn của Ngài đã xây dựng thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, có 2 hệ thống giải, 2 giải nhất là 15 và 20 triệu đồng cùng nhiều giải khác, đến ảnh treo triển lãm cũng 500.000 đồng, vì thế chắc chắn số lượng ảnh gửi đến sẽ không nhỏ. Ngoài giá trị giải thưởng ra, một số cuộc thi được cộng điểm để tính điểm vào Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam cũng thu hút đông anh em vốn đang khát khao vào hội mà còn thiếu điểm. Vì để trở thành hội viên Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam cần 60 điểm, đây là điều không dễ. Được chọn ảnh vào treo triển lãm toàn quốc (thường diễn ra 2 năm/lần) là 10 điểm (được coi là điểm đinh - điểm đỏ) còn lại ảnh treo các liên hoan khu vực là 2 điểm.
Thường tỉ lệ chọn ảnh triển lãm ở các cuộc thi trước đây là 8-10% tổng số ảnh dự thi. Sau ảnh gửi nhiều quá nên rút xuống chọn ảnh treo có khi chỉ trên dưới 4%, vì thế cuộc cạnh tranh càng khốc liệt. Nhất là với những cuộc thi ở Việt Nam, thói quen thu lệ phí vẫn chưa thường xuyên. Gửi tự do, số lượng thường 8 ảnh, có khi còn vô tư nên số lượng ảnh gửi đến ngày càng nhiều. Chưa kể, nhiều người chưa tự tin vào mắt thẩm định của mình, có tham khảo bạn bè nhưng rồi vẫn gửi cho hết cơ số với một hy vọng mơ hồ, biết đâu giám khảo lại thích.
“Mật ít”, người thi đông nên bà con được ảnh treo có khi đã mừng lắm, nghĩ cũng vui. Như cuộc thi ảnh du lịch toàn quốc vừa qua, bao người “hóng” từ chập tối đến 23h khi admin trang web cuộc thi công bố ảnh triển lãm để xem “đứa con tinh thần sống hay chết”!
Chọn sao cho khỏi bị “ném đá”
Số lượng ảnh đông, lại chấm ảnh online 2, 3 vòng sơ loại cho điểm từng ảnh một nên áp lực càng đè nặng lên Ban giám khảo (BGK), nhất là thời gian hạn chế. Việc sáng tác kiểu “bày đàn” vẫn diễn ra nên những ảnh na ná giống nhau không ít làm mệt mỏi và ức chế cho BGK. Chưa kể, có thí sinh còn đem ảnh năm trước đã thi, triển lãm gửi lại như đánh đố BGK. Và nếu chấm không kỹ, tha hồ hứng gạch đá từ các “thánh soi”, “anh hùng bàn phím”.
Mỗi thể loại có đặc trưng riêng, vì thế đừng nhầm lẫn. Ảnh nghệ thuật và ảnh du lịch là 2 khái niệm hoàn toàn khác nhau. Chỉ có ảnh du lịch có tính nghệ thuật để chỉ tính thẩm mỹ về bố cục, tạo hình, sử dụng ánh sáng của tác giả. Còn du lịch là khám phá cái tự nhiên, cái đang diễn ra, tuyệt nhiên không phải là dàn dựng, càng cấm chắp ghép làm sai lạc hiện thực. Lại nói về cuộc thi ảnh du lịch mới công bố 184 ảnh triển lãm, nhiều ảnh bị “ném đá” vì cũ kỹ, lặp lại không bàn, nhưng có ảnh bị nói là chắp ghép rành rành mà vẫn lọt vào thì hơi dở. Một tấm ảnh khác chụp về cảnh làm tơ ở làng tơ Thái Bình, tác giả chụp bằng ống kính mắt cá, thoạt nhìn khá ấn tượng. Nhưng một số người xem cho rằng, tác giả đã làm sai lạc hiện thực khi dỡ phần mái che để ánh sáng rọi vào vì thực sự phòng sấy tơ rất nóng và kín, chỉ có một ô cửa thông gió để kén khô nhanh và không bị mục sợi tơ.
Câu chuyện đó không mới chỉ làm rõ thêm một thực trạng buồn của ảnh du lịch Việt Nam trong nhiều cuộc thi với hình ảnh “tưởng tượng” của những tà áo dài trắng quẩy gánh đi trên đồi cát, những người phụ nữ Chăm đội bình nước trên đầu sải bước, những người đàn bà hái hoa súng được dàn dựng kỹ cả về tư thế và màu sắc trang phục… Vì thế, với một số cuộc thi chuyên ngành, thường ban tổ chức mời thêm chuyên gia về lĩnh vực chuyên ngành vào BGK để tư vấn cho việc thẩm định, khi thẩm định ảnh chuẩn xác bao giờ cũng khó.