Thành Điện Hải được vua Gia Long cho xây dựng sát vịnh cửa sông Hàn từ năm 1813. Đến năm 1823, vua Minh Mạng cho dời vào vị trí hiện tại bên bờ sông Hàn, xây dựng thành một pháo đài kiên cố.
Tuy nhiên, lâu nay, giới khoa học, sử học đều cho rằng, thành Điện Hải được xây theo kiểu thành Vauban do kỹ sư người Pháp Oliver Puymanel thiết kế. Ông là kỹ sư quân sự (1663 – 1707), từng mang cấp bậc Nguyên soái của nước Pháp và đã cho xây dựng nhiều thành lũy quân sự với đặc điểm nổi bật trong việc bố trí những pháo đài.
Trao đổi về điểm này, TS Phan Thanh Hải, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Giám đốc Trung tâm bảo tồn di tích cố đô Huế cho rằng: “Theo nhiều tài liệu ghi chép lại, chính vua Gia Long đã học, thiết kế và cho xây dựng nên thành Điện Hải với kiểu dáng như hiện tại. Mặc dù thành có hơi hướng của kiểu kiến trúc Vauban là các góc nhô ra nhưng thành được xây hoàn toàn bằng gạch và pha trộn với kiến thúc thành truyền thống của Việt Nam”.
Điện Hải là tòa thành quân sự quan trọng nhất trong cả một hệ thống thành/đồn bảo vệ cảng Đà Nẵng cũng như hệ thống phòng thủ ven biển của nhà Nguyễn lúc bấy giờ.
Căn cứ vào giá trị lịch sử đặc biệt ấy, di tích Thành Điện Hải đã được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1988. Và mới đây, với sự ủng hộ của 25/27 thành viên, Hội đồng di sản văn hóa quốc gia đã thống nhất trình Thủ tướng phê duyệt công nhận là di tích quốc gia đặc biệt để có chính sách bảo vệ đặc biệt với di tích này.