“Thử nghiệm tạm thời để xem xét”
Như Lao Động đã thông tin, ngày 13.2, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế phát đi thông báo với nội dung: “Vừa qua, trên các phương tiện truyền thông và các trang mạng xã hội có thông tin và bình luận về việc một số tượng giấy đặt tại vị trí hai bên cầu Kim Thủy dẫn vào Ngọ Môn; Trung tâm xin thông báo và trả lời như sau: Đây là các tác phẩm sắp đặt của một họa sĩ ở Huế, mong muốn thực hiện tại không gian di sản Huế. Việc sắp đặt tại Ngọ Môn là thử nghiệm tạm thời để xem xét. Nhận thấy, việc triển khai này là không phù hợp với không gian. Vậy, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã chỉ đạo không thực hiện và thu hồi”.
Trước đó, người dân, du khách đến Huế không hiểu điều gì đang xảy ra khi ở cầu Kim Thủy dẫn vào Ngọ Môn xuất hiện một loạt tượng người màu vàng, khoác trang phục xưa, bằng giấy. Ngoài những lý do thuộc về cảm quan thẩm mỹ, điều làm người ta giật mình là bởi từ xưa đến nay, trên chiếc cầu thuộc hệ thống di sản thế giới này chưa từng xuất hiện những bức tượng người. Vì thế, sự xuất hiện của nhóm tượng có thể xem là một sự xâm lấn đã được cho phép. Điều này trái với các nguyên tắc về bảo tồn.
Theo ông Nguyễn Phước Hải Trung, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, những bức tượng nam nữ - là những tác phẩm sắp đặt của một họa sĩ đang công tác tại Đại học Nghệ thuật Huế phối hợp Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế thực hiện có chủ đề “Bóng Huế xưa”. Bộ tượng đã được làm xong và đặt trưng bày từ ngày 20.1, tại vườn Thiệu Phương - khu vườn Thượng uyển trong Đại nội Huế như một tác phẩm sắp đặt. Sau khi đưa ra cầu Kim Thủy nhưng bị phản đối, số tượng lại được thu về đây.
Chưa có giấy phép trưng bày
Theo như thông báo phát đi từ Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế thì đây là “tác phẩm sắp đặt của một họa sĩ ở Huế”. Vậy theo quy định, muốn “sắp đặt” tác phẩm gì, ở đâu, thời gian bao lâu… thì Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế phải được sự cấp phép của Sở Văn hóa Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế. Tuy nhiên, theo xác nhận của người có trách nhiệm ở Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế thì đến thời điểm này, Sở chưa cấp phép cũng như chưa nhận được văn bản xin cấp phép trưng bày những tác phẩm tượng người này từ Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế.
Thực tế thì lâu nay, việc sử dụng không gian Đại nội Huế - nơi được xem là biểu tượng của triều đình Nhà Nguyễn để tổ chức trưng bày, triển lãm, biểu diễn nghệ thuật là việc không phải lần đầu tiên. Tuy nhiên, trong số một cuộc triển lãm từng tổ chức ở đây đã cho thấy sự dễ dãi khi đưa vật lạ vào không gian di sản như đợt triển lãm tác phẩm sắp đặt tứ linh sau Điện Cần Chánh, mô phỏng đôi kim ấn phía sau điện Thái Hòa... diễn ra ở các Festival Huế trước. Hoặc gần đây là việc trưng bày 36 trang in lại từ bản chép tay Truyện Kiều tại thư viện Anh Quốc khi đang còn những ý kiến tranh luận về nguồn gốc tập sách. Hoặc hiện tại là bộ tranh gương đang triển lãm, trưng bày dọc hệ thống trường lang không có đủ thông tin cần thiết về nguồn gốc, xuất xứ...
Trở lại bộ tượng vừa được thu hồi khỏi cầu Kim Thủy, theo giới phê bình Mỹ thuật thì những hình nhân, hay còn gọi là tượng người đó nhìn rất giống các con nộm trên dòng tranh thờ cúng làng Sình (Huế). Nó không có gì liên quan tới một vườn thượng uyển và việc trưng bày nó cho dù dưới hình thức một tác phẩm sắp đặt, cũng không đúng với bản chất của vườn. Thêm nữa, với chủ đề “Bóng Huế xưa” thì thực tế, Huế hiện nay không thiếu, nếu không muốn nói là thừa thãi những “Bóng Huế xưa” bằng xương bằng thịt nên không cần thêm những cuộc thử nghiệm sắp đặt bằng tượng giấy kiểu thừa thấy vẽ voi!
Di sản triều Nguyễn được công nhận từ năm 1993 là di sản thế giới, điều này dựa trên những công trình cảnh quan hiện tồn, như vậy vấn đề đặt ra, để thay đổi cả một ý thức hệ, thay đổi cả một chức năng nhiệm vụ của cả một công trình kiến trúc, thì các cơ quan quản lý cần xem xét kỹ lưỡng vấn đề này. Vì vậy, ngoài việc không sử dụng nó trong không gian di sản thì các cơ quan quản lý cần nghiêm túc rút kinh nghiệm, thậm chí có thể đặt ra các nguyên tắc để di sản luôn được bảo tồn, phát huy.