Đánh thức ký ức quê hương, nguồn cội

Tiệc buffet khai màn lễ hội chọn trình bày 77 món ngon bên cạnh 12 tiết mục quảng diễn của đầu bếp trong và ngoài tỉnh. 77 là con số tượng trưng, thực tế, kho tàng đồ ăn thức uống của Bình Định phong phú hơn nhiều.

Lần đầu đến Quy Nhơn, Nguyễn Thị Tường Vân (Đồng Tháp) nói hoàn toàn bất ngờ trước màn biểu diễn của đội ngũ đầu bếp - nghệ nhân cùng những sản vật bày biện bắt mắt.

“Cứ nghĩ xứ này chỉ có thủy hải sản là ngon, là đáng kể. Ai dè, quá trời bún bánh, nhiều loại có lịch sử sản xuất, lưu hành hàng trăm năm, được lựa chọn cung tiến cho các bậc Vua chúa thuở nào. Chưa kể la liệt món khoái khẩu khác được làm từ nguyên liệu rừng núi, ao hồ, sông suối” - chị Vân hoan hỉ.

Có những món ăn gây đảo lộn thời gian, đánh động một vùng ký ức. Những món ăn mà chỉ người sinh ra, lớn lên nơi quê xứ đó mới thấm thía ý vị sâu xa.

Ông Trần Văn Bình - 58 tuổi, người gốc Bình Định, hiện sinh sống tại TP Hồ Chí Minh - cứ đi lại ngẩn ngơ rồi tần ngần hồi lâu trước gian hàng bày bán những sản phẩm ruộng đồng, quê kiểng.

Hướng ánh mắt đầy ắp nỗi niềm về món bột mì khuấy cá rô đồng, ông như thảng thốt: “Tuổi thơ tôi đấy. Những hôm mưa dầm gió bấc, cả nhà quây quần, xuýt xoa bên chảo bột bốc khói với chén mắm nước, hay mắm đục, pha ớt tỏi cay sè. Giờ họ… biến tấu, kèm cá đồng đưa vị, chứ thuở cơ hàn, trường kỳ chỉ bấy nhiêu thôi”.

Ông Bình không biết, món bột mì nhứt (tinh bột sắn, lắng lọc sau công đoạn xay nhỏ) cá rô, cá lóc đồng, nay hiên ngang tiến thẳng lên bàn ăn cao cấp.

Tại Quy Nhơn, không ít nhà hàng trang trọng ghi nó vào thực đơn như là đặc sản. Ở chuỗi nhà hàng 03 - 05 - 07 dập dìu tài tử giai nhân trên đường Trần Phú, nó là món ăn “nhận diện thương hiệu”; thiếu gì thì thiếu chứ không thể thiếu bột khuấy cá rô đồng!

Người đàn ông xa xứ lâu năm vẫn còn nấn ná: “Mâm bánh xèo này cũng vậy. Người Bình Định gọi là bánh xèo vỏ, tức chỉ bột gạo suông mà thành. Nhà nào ưa cầu kỳ thì rắc thêm nhúm lá hành, mớ giá, có điều kiện hơn thì vài miếng thịt mỡ bèo nhèo. Đấy cũng là món lâu lâu mới được ăn của dân nghèo, cũng hợp tiết trời dầm dề, sùi sụt”.

Món ngon lưu khách

Ai không vấn vương quá khứ, không muốn ôn khổ nhớ nghèo thì còn vô vàn chọn lựa khác: Những món ăn “rặt ri” Bình Định như bánh ít lá gai, bánh ít tôm thịt, bánh gói, bánh đúc, bún dây Bồng Sơn, bánh ướt Hoài Nhơn, dé đắng Tây Sơn, bún rạm, bún tôm Phù Mỹ, bún sứa, bún chả cá Quy Nhơn hoặc phiên bản nâng cấp của bánh xèo vỏ là bánh xèo tôm nhảy, bánh xèo thịt bò, bánh xèo mực…

Du lịch là một trong 5 trụ cột tăng trưởng của quê hương Nguyễn Huệ. Năm 2023, với hơn 5 triệu lượt khách, tăng 21,4% so với 2022, doanh thu trên 16.400 tỉ đồng, tăng 25%, Bình Định được xếp vào nhóm tăng trưởng mạnh của du lịch Việt Nam.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Hải Giang: “Trong nỗ lực đa dạng hóa sản phẩm nhằm thu hút du khách, việc khai thác thế mạnh ẩm thực đặc trưng gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử, cách mạng đang là lựa chọn chủ đạo, ưu tiên”.

Ông Giang cho biết: “Ẩm thực Bình Định đa dạng, phong phú với nhiều món ăn nổi tiếng được du khách trong, ngoài nước ưa chuộng. Rượu Bàu Đá, nem chợ huyện, bánh ít lá gai, chả ram tôm đất, bún cá Quy Nhơn, bánh xèo tôm nhảy… là những sản vật tiêu biểu ai cũng nhắc khi nói về Bình Định”.

Lần đầu mở hội văn hóa - ẩm thực, Bình Định không chủ trương độc diễn thế mạnh. Trái lại, đây là cơ hội học hỏi, trao truyền. Có bánh xèo tôm nhảy, cũng có bánh xèo miền Tây mà nói như Phó Chủ tịch Hiệp hội Đầu bếp TP Hồ Chí Minh Nguyễn Thị Thu Tâm thì đó là một cuộc đối thoại, giao lưu văn hóa thú vị.