Từ những tấm thiệp đến dòng tranh độc đáo

Với những nét vẽ độc đáo, tác phẩm hội họa của Bùi Xuân Phái đã trở thành một khái niệm mà giới mỹ thuật Việt Nam gọi là “phố Phái”. Nhưng ít ai biết, ông còn là người khai phá dòng tranh về con giáp tại Việt Nam.

Chia sẻ với Lao Động, nhà nghiên cứu, phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng cho rằng, Bùi Xuân Phái chính là tác giả của những bức họa con giáp đầu tiên nổi tiếng trong nền mỹ thuật Việt Nam (không tính dòng tranh dân gian).

Theo ông, tranh con giáp được các họa sĩ Việt Nam bắt đầu theo đuổi từ sau năm 1954, trên các bưu thiếp chúc Tết hoặc bìa báo xuân, tranh trong báo xuân.

Điều ngạc nhiên là, chính Bùi Xuân Phái - người nổi danh với những bức tranh vẽ phố phường Hà Nội - lại là một trong những họa sĩ khởi xướng cho dòng tranh con giáp.

Ông Thượng nói, khoảng từ năm 1956-1957, Bùi Xuân Phái bắt đầu vẽ những tấm thiệp con giáp để tặng người thân, bạn bè mỗi dịp Tết đến, xuân về. Có những năm, họa sĩ vẽ cả chồng bưu thiếp, để sẵn trong ngăn kéo để làm quà mừng năm mới cho những người thân quý.

Thời kỳ đó, cùng với Bùi Xuân Phái còn có các họa sĩ Nguyễn Bích, Sĩ Ngọc cũng vẽ tranh con giáp rất nhiều.

Những người giữ lửa cho dòng tranh con giáp

Trong khi Bùi Xuân Phái là người khai phá thì người theo đuổi đề tài vẽ con giáp quy mô nhất lại là danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng cho hay, Nguyễn Tư Nghiêm chuyên sáng tác về mười hai con giáp. Ông còn chuyên chú cho dòng tranh này tới độ vẽ màu sắc của con giáp theo ngũ hành.

Khi còn sống, mỗi năm họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm có thể sáng tác vài chục bức và hoàn toàn không bị lệ thuộc vào trật tự thời gian. Ông là người đại diện cho các họa sĩ Việt Nam cất lên tiếng nói của dân tộc mình qua các tác phẩm hội họa con giáp ngày xuân.

Khởi nguồn từ Bùi Xuân Phái và vài người khác, rồi đến Nguyễn Tư Nghiêm chuyên chú vẽ một cách quy mô, tính toán tỉ mỉ, việc vẽ con giáp được đẩy lên thành truyền thống vẽ tranh Tết hàng năm, được các thế hệ họa sĩ khác nhau nối dài cho tới tận ngày nay và càng ngày phong trào càng rầm rộ.

Tiếp theo thế hệ của Bùi Xuân Phái có Thành Chương tiếp tục giữ lửa dòng tranh này vào những năm 1970-1980 và những năm 1990 lại có Nguyễn Quang Vinh, Hà Hồng Cẩm, Đặng Xuân Hòa.

Theo họa sĩ Thành Chương, xưa chỉ các làng tranh dân gian vẽ con giáp, rồi đến một vài cá nhân họa sĩ vẽ, và giờ đây thì cả một tập thể các họa sĩ cùng vẽ khiến dòng tranh này càng sống động, đầy sức hấp dẫn.

Dịp tết Kỷ Hợi 2019, giới mỹ thuật Việt Nam đã chứng kiến nhiều triển lãm độc đáo về dòng tranh con giáp.