Từ nền móng di sản

Khi nhận tin Hội An được xác nhận là thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo toàn cầu của UNESCO, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới - ông Nguyễn Sự, nguyên lãnh đạo Hội An không ngạc nhiên. Ông nói: "Vì sao UNESCO không công nhận ở các lĩnh vực khác mà lại là Thủ công và Nghệ thuật dân gian của Hội An? Những ngành nghề mà chúng ta đã có từ nhiều thế kỷ trước. Nếu xét về sự phát triển qua các thời kỳ khoa học công nghệ, hiện đại các phương tiện sản xuất thì nghề thủ công mỹ nghệ đã quá lạc hậu... Nhưng họ công nhận lĩnh vực này là vì cách Hội An luôn biết làm mới những giá trị cũ. Không chỉ bảo tồn di sản, mà còn phát huy giá trị, đặc biệt là giá trị của văn hóa phi vật thể để làm kinh tế. Và quan trọng nhất, là mọi giá trị đấy đều quay lại phục vụ chính người dân, cộng đồng".

Những năm đầu thập niên 90, Hội An là một phố cũ, với những ngôi nhà gỗ xuống cấp, xập xệ và bị quên lãng. Thanh niên, trai tráng tứ tán đi tìm kế sinh nhai. Phố cũ chỉ còn người già buồn tẻ. Nhưng giờ đây, Hội An đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, một địa chỉ du lịch không thể thiếu trên bản đồ thế giới. Người có công lớn là ông Nguyễn Sự. Nhà nước đã ghi nhận bằng cách phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới cho ông. Nhưng ông Sự thì cho rằng, Hội An đã “sống lại” được, thành di sản thế giới là nhờ vào văn hóa phi vật thể… trên cái nền của di sản.

Người Hội An giữ được nhà cổ, các công trình đền đài miếu mạo, chùa chiền... là một thành tựu lớn. Nhưng không làm sống dậy các di sản vật thể đó thì chẳng bao lâu các công trình vật thể sẽ bị xuống cấp, hư hại. Nhất là vùng đất hạ lưu sông Thu Bồn, năm nào cũng ngập trong lũ như Hội An. Chính đời sống và các sinh hoạt văn hóa truyền thống của cư dân Hội An trong các di sản vật thể đó đã làm nên hồn cốt Hội An, rồi được giới thiệu ra du khách, quốc tế...

Ông Nguyễn Sự cũng "tiết lộ", thành công của Hội An như ngày hôm nay là phần lớn nhờ vào truyền thông. Chính báo chí đã góp phần quan trọng trong việc phát hiện, giới thiệu ra bên ngoài những giá trị văn hóa phi vật thể của Hội An. Chính người dân, khi đọc báo, họ nhận ra giá trị ngay trong chính ngôi nhà cổ mình ở. Sự chân thành, đôn hậu, thân thiện trong tính cách người Hội An, trong các ngôi nhà cổ là vàng, là kim cương mà lâu nay họ không thấy. Truyền thông cũng mang đến bạn bè bốn phương, trong và ngoài nước biết về đến vùng đất, người dân của Hội An. Qua truyền thông, họ sẽ đến Hội An hiểu thêm biết thêm về Hội An.

Sẽ là bài học về câu chuyện bảo tồn

Bây giờ, Hội An đã trở thành mảnh đất có sức hút mạnh mẽ và mang lại nguồn cảm hứng cho các chuyên gia, nhà sáng tạo, nghệ sĩ trong và ngoài nước đến sinh sống và sáng tác với đa dạng các loại hình, lĩnh vực sáng tạo. Vì vậy, sự sáng tạo của Hội An bây giờ cũng như chiều sâu và hàm lượng cao. Tất cả những giá trị đó đã làm cho thành phố này thành một trong những không gian sáng tạo hấp dẫn của cả nước.

Gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO là điều kiện thuận lợi cho Hội An trong việc định vị thương hiệu, quảng bá hình ảnh trên tất cả các lĩnh vực văn hóa sáng tạo, góp phần thu hút đầu tư, tập trung các chương trình phát triển giáo dục và các sự kiện văn hóa, sáng tạo, nhằm phát triển bền vững. Đồng thời, mở ra các cơ hội học tập, giáo dục và nhân rộng các mô hình sáng tạo, tạo tiền đề cho hoạt động khởi nghiệp.

Trở thành thành viên chính thức của Mạng lưới các thành phố sáng tạo UNESCO có ý nghĩa quan trọng cho mục tiêu nâng cao vị thế, tạo dựng hình ảnh mới, hấp dẫn cho Hội An. Đồng thời, còn là bài học lớn cho các địa phương khác trong cả nước về câu chuyện bảo tồn di sản, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể để góp phần trong công cuộc chấn hưng văn hóa mà Đảng và Nhà nước đang đặt ra cấp thiết hiện nay.