Nhà thơ Xuân Quỳnh tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh ngày 6.10.1942 tại Hà Đông, Hà Tây (nay là Hà Đông, Hà Nội). Xuất thân trong gia đình công chức, Xuân Quỳnh được bà nội nuôi dạy từ bé đến khi trưởng thành vì mẹ mất sớm, bố thường xuyên đi công tác xa.
Năm 1955, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Vienna (Áo).
Từ năm 1962 - 1964, Xuân Quỳnh theo học ở Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ của Hội nhà văn Việt Nam. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ Việt Nam.
Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà viết kịch/nhà thơ Lưu Quang Vũ. Sinh thời, bà có nhiều tuyển tập thơ nổi tiếng như Tơ tằm - Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Tự hát, Thơ Xuân Quỳnh, Thơ tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ... Trong số đó, bài thơ Sóng in trong tập Hoa dọc chiến hào là cái tên được nhắc đến nhiều nhất mỗi khi người ta nhớ đến Xuân Quỳnh.
Ngày 29.8.1988, Xuân Quỳnh qua đời trong một vụ tai nạn giao thông ở Hải Dương. Khi đó, trên xe còn có Lưu Quang Vũ và con trai của cả hai là Lưu Quỳnh Thơ mới 13 tuổi.
Xuân Quỳnh được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001.
Năm 2017, Xuân Quỳnh chính thức truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật với hai tập thơ là Lời ru mặt đất và Bầu trời trong quả trứng.