Hôm đó, thời tiết Hà Nội mùa thu cũng giống như những ngày này, khi giới điện ảnh Việt Nam đang phải đón nhận cái tin ông đột ngột ra đi.

Đấy là lần tôi thực hiện loạt bài về những vai diễn kinh điển của điện ảnh Việt Nam. Một trong những nhân vật tôi nhớ đến đầu tiên chính là nghệ sĩ (NS) Bùi Cường.

19h tối, tôi nhấc máy gọi ông mà trong lòng biết chắc phía trước sẽ là một lời từ chối. Tuy nhiên, lúc đó vì quá bí đề tài nên đành làm liều.

Trái với mọi dự đoán, đạo diễn Bùi Cường trả lời đề nghị “xin phỏng vấn” của tôi bằng một giọng nói trìu mến, tình cảm. Ông nói sẽ “ăn nốt bát cơm cho bữa tối” rồi đến chỗ hẹn thật đúng giờ.

Sự trân trọng của ông đối với những phóng viên mới vào nghề khiến người đối diện cảm thấy tự tin và ấm áp hơn.

Nói với tôi về vai diễn Chí Phèo, nghệ sĩ Bùi Cường dành những lời tâm huyết và chân thành nhất. Một vai diễn “vang bóng một thời” và vô tình đóng đinh ông trong một hình tượng nhân vật mà mãi mãi về sau không thể thoát ra được.

Dù vậy, với Bùi Cường, đó vẫn là một niềm tự hào, một may mắn mà chỉ có thể lý giải bằng “số phận”.

Có thể nói vai diễn về Chí Phèo đến với ông rất bất ngờ. Vào một buổi sáng, đạo diễn Phạm Văn Khoa gọi Bùi Cường đến. Câu đầu tiên ông hỏi là xem đạo diễn Bùi Cường có thể cắt ngắn mái tóc dài đi không (hồi đó có trào lưu đàn ông để tóc dài ngang vai). Nghệ sĩ Bùi Cường bảo sẵn sàng, nếu là vì nghề diễn.

Nói là vậy nhưng khi nhận lời vào vai Chí Phèo, ông vẫn nửa mừng, nửa lo.

Để có được vai diễn ấn tượng với khán giả, nghệ sĩ Bùi Cường đã phải dành rất nhiều tâm huyết. Ông tìm đọc sách của nhà văn Nam Cao để hiểu thêm về nhân vật văn học. Quan sát mọi thứ xung quanh để có được tiếng khóc, cười, tru tréo của riêng “anh Chí”.

Ông nhận ra, có hai điều đặc biệt ở Chí Phèo, một là dáng đi say rượu, hai là giọng cười đầy riêng biệt của Chí.

Cả cảnh nóng trong phim giữa ông và nghệ sĩ Đức Lưu - người đóng vai Thị Nở, cũng mấy phen khiến ông ngượng chín mặt.

Vai diễn Chí Phèo đã mang lại cho Bùi Cường Huy chương Vàng dành cho diễn viên chính xuất sắc nhất trong Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 6 (năm 1983).

Ít ai biết, Bùi Cường còn là một đạo diễn tài ba. Ông có duyên và hợp gout với nhiều đạo diễn miền Nam. Vì thế, những năm sau nghỉ hưu, ông vẫn có sự hợp tác đều đặn với các hãng phim tư nhân.

Bẵng đi 10 năm, tôi chưa có dịp gặp lại ông. Cái tin người nghệ sĩ tài ba ra đi thật đường đột. Ở tuổi 73, nghệ sĩ Bùi Cường vẫn đang có được sự sung sức về tuổi nghề. Bởi vậy, bạn bè hay tin ông mất đều hết sức bàng hoàng.

Một chị đồng nghiệp không làm trong mảng văn hóa, nhắn hỏi tôi về thời gian diễn ra đám tang của ông. Tôi cứ đinh ninh đó là một fan hâm mộ của “Chí Phèo”. Hóa ra còn hơn thế. Đó là người bạn cũ, từng có dịp đá cầu với ông trong công viên cách đây nhiều năm.

Hóa ra, không phải chỉ có vai diễn Chí Phèo mà chính tính cách giản dị của một nghệ sĩ khiến Bùi Cường đã sống trong lòng nhiều người một cách ấm áp và mãnh liệt.