Họa sĩ Thang Trần Phềnh là ai?

Cố họa sĩ Thang Trần Phềnh sinh năm 1895 và mất năm 1972. Ông là một trong những họa sĩ nổi danh và để lại cho đời hàng loạt tác phẩm quý giá. Ông được xem là “người khai mở” và có đóng góp lớn cho mỹ thuật sân khấu Việt Nam.

Trong cuốn sách "Thang Trần Phềnh - Hồi ký và tác phẩm" vừa được Nhà xuất bản Thế giới ấn hành đã cho công bố hơn 20 trang ghi chép của họa sĩ Thang Trần Phềnh đã tóm tắt về con đường hoạt động nghệ thuật của ông.

Theo đó, Thang Trần Phềnh (tức Trần Văn Bình, tự Đạt Siêu) có bố đẻ là ông Thang Thọ Ký người lai Trung Quốc, mẹ là Lê Thị Ngát người Việt Nam. Lúc còn nhỏ ông học với thầy đồ nho, lớn lên học chữ Pháp, đến năm 1910 vào học Trường Bưởi. Từ nhỏ ông đã yêu thích việc vẽ tranh  nên được cha mua giấy bút cho tự tập vẽ.

Từ thời còn hoa niên, Thang Trần Phềnh đã tự học và mày mò vẻ nhiều thể loại tranh từ vẽ tranh lụa, tranh sơn dầu, tranh màu nước và nhận được nhiều lời khen ngợi từ các họa sĩ đi trước. Năm 1923, Thang Trần Phềnh đoạt giải nhất Triển lãm Mỹ thuật của Hội Khai trí Tiến Đức của người Việt Nam mở ra lần thứ nhất với 2 bức tranh lịch sử bằng sơn dầu là Hai Bà Trưng (khổ 0,9 x 1,2 m) và Phạm Ngũ Lão (khổ 70 x 94 cm).

Vào đầu thế kỷ XX khi nền mỹ thuật Việt Nam còn sơ khai, họa sĩ Thang Trần Phềnh đã trở thành một tên tuổi lừng lẫy. Ông đạt nhiều giải thưởng và những lời tán dương. Năm 1925 khi Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương thành lập và chiêu sinh khóa đầu, ông và Tô Ngọc Vân đã đăng ký dự tuyển nhưng cả 2 thi trượt. Thông tin ông thi trượt khiến dư luận thời bấy giờ dậy sóng bởi với tài năng của mình, ông hoàn toàn có thể đậu vào trường.

Đến kỳ tuyển sinh thứ 2 (năm 1926), cả ông và Tô Ngọc Vân đều đã đỗ và học chung khóa với những nhân vật nổi tiếng trong giới hội họa sau này như Vũ Cao Đàm, An Sơn Đỗ Đức Thuận.

Hiện nay, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đang trưng bày 2 tác phẩm nổi tiếng của ông là Phạm Ngũ Lão (sơn dầu, 1923) và Chân dung phụ nữ Lào (sơn dầu, 1927). Ngoài ra, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cũng là nơi lưu giữ khoảng 60 bức vẽ tĩnh vật, ký họa bằng mực nho, mực nước (phần lớn khổ 13x18cm), chủ yếu được sáng tác trong giai đoạn từ 1947 đến 1955.

Lý do 2 tác phẩm của họa sĩ Thang Trần Phềnh được bán gần 1,5 triệu euro (hơn 35 tỉ đồng)

Cụ thể, trong phiên đấu giá Indochine - Chapitre 14 của nhà Lynda Trouvé tại trung tâm Drouot, Paris, Pháp, hai tác phẩm của cố họa sĩ Việt Nam Thang Trần Phềnh là "Chơi bài" đã được bán với giá 600.000 euro (giá sau phí là 780.000 euro, xấp xỉ 18,5 tỉ đồng) và tác phẩm "Xem bói" là 550.00 euro (giá sau phí là 715.000 euro, xấp xỉ 17 tỉ đồng).

Trong phiên đấu giá được phát trực tiếp trên website, nhà đấu giá Lynda Trouvé thông tin, đây là hai bức tranh lụa từng thuộc bộ sưu tập của phóng viên Léopold de Stabenrath, từng ở Hà Nội giai đoạn 1975-1997. Do sự tác động của thời gian nên tranh bị nấm mốc, hao mòn nhẹ. 

Theo lý giải của Lynda Trouvé, sở dĩ tác phẩm "Chơi bài" và "Xem bói" được đấu giá cao vì đây là hai bức tranh hiếm của danh họa Thang Trần Phềnh. Theo các nhà sưu tập, đây là hai bức tranh mang giá trị tinh thần cao.

Trong đó, bức “Xem bói” ra đời vào khoảng những năm 1931-1932. Trong tranh, ba nhân vật ngồi quay quanh bàn đặt chiếc đĩa và ba nén nhang, người đàn ông cầm đĩa sứ hành nghề. Dưới góc trái bức tranh ghi dòng chữ Hán, dịch ra là "Phụ nữ xem vận mệnh, Thầy bói bốc càn khôn".

Bức tranh “Chơi bài” cũng ra đời trong những năm 1931-1932. Tranh mô tả nhóm hai người đàn ông và ba phụ nữ diện áo dài truyền thống, áo tứ thân chơi bài. Hai câu thơ chữ Nôm dưới bức tranh có nghĩa là "Ngày xuân thong thả đánh bài chơi/Ai được ai thua cũng chớ cười".

Nhà sưu tập Phạm Hoàng Việt đánh giá hai bức này có kích thước to, chất liệu lụa, đẹp. Đánh bài Tam cúc và xem bói là hai đề tài về đời sống Việt Nam mà danh họa Thang Trần Phềnh thường thể hiện trong các tác phẩm. Tranh lụa kích thước lớn của ông lại càng hiếm. Trước đó, chỉ một tấm tranh lụa của ông từng đấu giá trên Sotheby's năm 2000. Những yếu tố này khiến giá tranh được đẩy lên cao.