Cho đến khi các cơ quan chức năng đã thống nhất phương án đền bù; Văn phòng Chính phủ đã 5 lần cho ý kiến chỉ đạo, và mới nhất là văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình ngày 7.6.2017. Tuy nhiên, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT) đã không giải quyết, không tuân thủ chỉ đạo của Chính phủ. Ngày 9.10 vừa qua, Lao Động tiếp tục nhận được lá đơn “cầu cứu” của các “cụ già hưu trí” này.

Kỳ 1: Mất đất chỉ vì ba chữ “tổ hưu trí”

Bỗng nhiên… mất đất

Căn cứ vào hồ sơ vụ việc, mảnh đất của 15 cá nhân sử dụng trước giải phóng miền Nam là đất rừng. Năm 1978 được giao cho Công ty rau quả đặc khu Vũng Tàu khai hoang trồng dứa. Đến năm 1980 do không hiệu quả nên công ty bỏ hoang, không sử dụng. Mảnh đất này sau đó được giao cho UBND phường Phước Thắng (sau này là phường 11) quản lý.

Năm 1988, ông Nguyễn Văn Tổng cùng 14 hộ dân khác xin được giao khu đất này trồng bạch đàn và được UBND phường Phước Thắng chấp nhận.

Theo giải trình của ông Tổng, giấy xác nhận cấp đất do sơ suất thất lạc nên đã bị mất mát. Đến năm 2004, đại diện 15 người đã xin xác nhận việc giao đất và được UBND phường 11 xác nhận ngày 18.10.2004.

Trong số 15 người này hầu hết là bộ đội phục viên, xuất ngũ, công tác tại phường. Đặc biệt trong đó có những người là chiến sĩ thuộc Đoàn tàu không số chi viện cho miền Nam trước khi giải phóng. Sau này, cả Bộ TNMT và Bộ Tư pháp đều xác minh “tổ hưu trí” không phải là một tổ chức pháp nhân do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập, họ chỉ tự gọi là “tổ hưu trí” để xin cấp đất nông nghiệp. Vì vậy trên giấy tờ sau này gọi là ‘tổ hưu trí”.

Diện tích đất được các thành viên tổ hưu trí trồng rừng hằng năm làm nghĩa vụ thuế đầy đủ, không có tranh chấp.

Năm 2008, UBND TP.Vũng Tàu ban hành Quyết định 3133/QĐ-UBND về việc thu hồi 54.294,5m2 đất tại phường 11 do “tổ hưu trí” đang sử dụng để đầu tư xây dựng và kinh doanh khu du lịch nghỉ mát, giải trí đa năng tại khu Chí Linh, Cửa Lấp.

Ngày 13.10.2008, UBND TP.Vũng Tàu phê duyệt kinh phí bồi thường cho “tổ hưu trí”, theo đó, chỉ bồi thường tài sản trên đất là 90.154.700 đồng. Còn đối với giá trị diện tích đất 54.294,5m2 mà tổ hưu trí sử dụng thì không được đền bù. Quyết định này khiến các thành viên tổ hưu trí không đồng tình.

Từ đây, hành trình khiếu kiện của các cụ già bắt đầu. Từ cuối 2008 đến năm 2010, UBND TP.Vũng Tàu và UBND tỉnh BR-VT đã liên tiếp ra hai văn bản bác bỏ nội dung khiếu nại của đại diện tổ hưu trí.

Không đồng ý với kết quả khiếu nại tại địa phương, tổ hưu trí đã tiếp tục gửi đơn khiếu nại lên cấp Trung ương. Ngày 27.8.2010, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 6097/VPCP-KNTN về việc khiếu nại của ông Nguyễn Văn Tổng về đất đai ở BR-VT (ông Tổng là đại diện đứng đơn của tổ hưu trí) nêu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng: “Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với UBND tỉnh BR-VT làm rõ nội dung khiếu nại của ông Nguyễn Văn Tổng, đề xuất biện pháp giải quyết theo đúng quy định của pháp luật; báo cáo Thủ tướng 
Chính phủ”.

Sau khi thanh tra, ngày 27.1.2011, Bộ TNMT có CV nêu ý kiến nhận xét: “Từ khi được giao đất, 15 cá nhân đồng sử dụng khu đất này theo hình thức sử dụng chung (đồng sử dụng) và canh tác liên tục, ổn định từ đó đến nay, không có tranh chấp, thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước; trong quá trình sử dụng đất, do địa phương không tổ chức kê khai, đăng ký quyền sử dụng đất nên 15 cá nhân chưa được thực hiện việc kê khai đăng ký”.

Đồng thời, Bộ TNMT còn kiến nghị rõ: “Bộ TNMT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND tỉnh BR-VT: chỉ đạo UBND TP.Vũng Tàu lập phương án bồi thường diện tích 54.294,5m2 đất nông nghiệp cho 15 cá nhân theo quy định”. Tuy nhiên sau đó, UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã có báo cáo số 2247/UBND-VP lấy lý do hồ sơ chứng nhận việc sử dụng đất của tổ hưu trí là không rõ ràng thống nhất, UBND tỉnh đã giữ nguyên quan điểm giải quyết của địa phương là không công nhận đền bù về đất cho tổ hưu trí.

Ngày 13.5.2011, Văn phòng Chính phủ tiếp tục ra công văn số 3054/VPCP-KNTN nêu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng: “Đồng ý với nội dung kiến nghị của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc giải quyết khiếu nại của ông Nguyễn Văn Tổng”.

Lỗi của cơ quan nhà nước nhưng bắt dân chịu

Trong khi Chính phủ và các bộ đã có chỉ đạo, hướng dẫn bồi thường đất cho 15 cá nhân ở phường 11 rất rõ ràng, nhưng UBND tỉnh BR-VT vẫn liên tục tìm ra các lý do để không bồi thường tiền cho dân.

Tại văn bản 2247/UBND-VP do Phó Chủ tịch Trần Ngọc Thới ký ngày 10.5.2011 gửi Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh BR-VT cho rằng: “Phường giao đất cho “tổ hưu trí” thời điểm 1986 chỉ có 4 người là hưu trí; căn cứ Sổ mục kê và bản đồ địa chính thì toàn bộ diện tích trên không đứng tên kê khai đăng ký; không có giấy tờ chứng minh có việc giao đất; tổ hưu trí không có quyết định thành lập của cơ quan có thẩm quyền; việc giao đất của phường là trái thẩm quyền…”.

Sau đó, Bộ TNMT đã có văn bản số 3072/BTNMT-TTr ngày 17.8.2011) gửi Văn phòng Chính phủ có ý kiến rất rõ ràng: “Việc UBND phường giao đất cho 14 hộ dân để sản xuất dù không đúng thẩm quyền nhưng là việc làm được Nhà nước khuyến khích và trong suốt thời gian sử dụng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền không xử lý. Tại thời điểm này Nhà nước chưa duyệt quy hoạch khu du lịch; nội dung ghi biên lai thuế không rõ ràng là trách nhiệm của cán bộ thu thuế; Khi đo đạc làm hồ sơ đăng ký quyền sử dụng đất, việc ghi chép trong sổ mục kê ở 3 cấp không trùng khớp, không thống nhất thuộc lỗi của cơ quan nhà nước, không thể căn cứ vào đó để không công nhận quyền sử dụng đất của người sử dụng đất”.

Ngoài ra “tổ hưu trí” là do các các nhân tự gọi, không phải là một pháp nhân, thực tế đây là nhóm người cùng sử dụng đất và các cá nhân trên đủ điều kiện để bồi thường về giá trị quyền sử dụng đất”.

Ngày 14.9.2011, tại công văn số 6406/VPCP-KNTN, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có ý kiến chỉ đạo: “Đồng ý với ý kiến của Bộ TNMT tại văn bản 3072/BTNMT-TTr. Giao cho Bộ TNMT hướng dẫn cụ thể UBND tỉnh BR-VT giải quyết việc khiếu nại của ông Nguyễn Văn Tổng và 14 cá nhân liên quan theo đúng quy định của pháp luật; UBND BR-VT chỉ đạo thực hiện nhằm giải quyết dứt điểm vụ kiếu nại, báo cáo Thủ tướng trong tháng 10.2011”.

Thế nhưng lần thứ hai, UBND tỉnh BR-VT đã không thực hiện chỉ đạo của Chính phủ. Vì sao?