Loạt phóng sự của Báo Lao Động đã chỉ rõ cách thức hoạt động của một địa điểm được nhiều người mô tả là điển hình của tâm linh thương mại. Bà đánh giá sao về hiện tượng này?

- Nhiều “ông đồng, bà cốt” lợi dụng tín ngưỡng, ngã giá và mặc cả như xem tử vi phải 1 triệu đồng, cúng trục vong phải vài triệu hoặc tùy theo họa nạn mà người trong giới định nghĩa là “họa âm” để khách phải chi trả số tiền tương ứng. Tôi cho rằng, hoạt động này đã lợi dụng quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng của người dân để kiếm tiền, trục lợi trên nỗi đau của người khác.

Trong quá trình PV ghi nhận tại Linh Quang Điện của doanh nhân Cao Văn Anh, cơ sở này hoạt động theo mô hình công ty, có hàng chục nhân viên giúp việc. Mỗi người dân đến đều phải ký vào một bản hợp đồng tham gia “khóa học xem tử vi cơ bản”. Chúng ta cần nhìn nhận hiện tượng này thế nào?

- Để xảy ra hiện tượng tổ chức cung cấp dịch vụ tâm linh một cách bài bản, có pháp nhân hay hoạt động như một nghiệp đoàn rồi lợi dụng việc này để trục lợi. Chúng ta phải đặt câu hỏi rằng ai là người đã cấp cho pháp nhân đó? Khi người dân thấy các tổ chức này được hoạt động công khai, có pháp nhân và lại là doanh nghiệp họ sẽ dễ dàng bị lợi dụng lòng tin. Ngoài ra, hoạt động dưới mô mình doanh nghiệp cũng giúp cho các tổ chức, cá nhân thuận lợi núp bóng trong vỏ bọc đó để làm dịch vụ tâm linh.

Bà nghĩ thế nào về tư duy có thể làm lễ để thay đổi số phận hay là để chữa khỏi một căn bệnh?

- Chúng ta chịu ảnh hưởng rất nhiều của Phật giáo, nhưng đi xem bói lại không áp dụng tư tưởng và triết lý này mà thường đặt hết bản mệnh của mình vào tay thầy cúng, thầy bói. Phật giáo cho rằng, họa nạn đến từ bản thân. Khi gặp phải họa, nếu muốn thay đổi số phận phải tự nỗ lực. Các thầy chỉ có thể trợ giúp người có họa như một sự trợ duyên để người đó tự tin hơn và nỗ lực hơn, mà không tính toán về mặt tiền bạc.

Bà đánh giá ra sao khi người dân dễ dàng bị các “ông đồng, bà cốt” điều khiển về mặt ý thức, hành vi đến mức nhiều người sa đà vào bói toán, cúng lễ gây ảnh hưởng kinh tế gia đình, rạn nứt tình cảm với người thân?

- Nhiều thầy bói hiện nay rất ngang nhiên, tự quảng cáo, đánh bóng bản thân trên các kênh mạng xã hội. Họ trưng ra những bằng khen, giải thưởng hay là những chuyến từ thiện để hút sự quan tâm. Đặc biệt trong bối cảnh môi trường tự do tôn giáo, chúng ta đang lơ là trong quản lý, chưa kiểm soát được các nội dung trên không gian mạng, khiến người dân dễn dàng bị lôi kéo, lợi dụng.

Ngoài ra, thầy bói bây giờ có người lại là doanh nhân, trí thức, họ có khả năng thuyết phục và ăn nói lưu loát cũng dễ tạo lòng tin với khác. Khi con người ta gặp họa nạn, họ sẽ dễ dàng bị cuốn theo mà khoa học gọi là trạng thái của sự thôi miên.

Nếu không kiểm soát kịp thời những hoạt động truyền bá mê tín dị đoan, dẫn dụ người dân sa đà vào các dịch vụ tâm linh để trục lợi như trên sẽ gây ảnh hưởng thế nào đến xã hội thưa bà?

- Không ít sự việc xảy ra cho thấy phải đến khi có lực lượng chức năng vào cuộc thì nạn nhân của hoạt động tâm linh mới dám lên tiếng tố cáo. Bởi họ e ngại một thế lực siêu nhiên nào đó có thể tấn công họ. Trong khi đó, việc quản lý hiện nay đang bị buông lỏng khi để mê tín dị đoan được truyền bá, lan tỏa và tiếp cận dễ dàng đến người dân. Điều này vô cùng nguy hại bởi tính lan tỏa khủng khiếp của nó trong xã hội. Nếu không kiểm soát, sau cùng cơ quan quản lý phải chạy theo để giải quyết hệ lụy, còn người dân thì đã họa lại càng thêm họa.

Cảm ơn những chia sẻ của PGS.TS Đỗ Lan Hiền!