Theo TS Nguyễn Xuân Anh – Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu, động đất hay địa chấn là sự rung chuyển trên bề mặt trái đất do kết quả của sự giải phóng năng lượng bất ngờ ở lớp vỏ trái đất và phát sinh ra sóng địa chấn. Các nguyên nhân tạo ra động đất có nội sinh, ngoại sinh và nhân sinh.

Nguyên nhân nội sinh là do vận động của các mảng kiến tạo trong vỏ trái đất, dẫn đến các hoạt động đứt gãy hoặc phun trào núi lửa ở các đới hút chìm.

Nguyên nhân ngoại sinh là do thiên thạch va chạm vào trái đất, các vụ trượt lở đất đá với khối lượng lớn; do sụp lở các hang động ngầm dưới mặt đất và động đất do các vụ trượt lở đất đá tự nhiên với khối lượng lớn (loại động đất này thường chỉ làm rung chuyển một vùng hẹp và chiếm khoảng 3% tổng số trận động đất thế giới).

Nguyên nhân nhân sinh dẫn đến động đất là do hoạt động làm thay đổi ứng suất đá gần bề mặt, đặc biệt là các vụ thử hạt nhân, nổ nhân tạo dưới lòng đất hoặc tác động của áp suất cột nước của các hồ chứa nước, hồ thủy điện.

Sóng thần - “thảm họa kép” của động đất

Động đất là một nguyên nhân gây ra sóng thần. Khi xảy ra động đất ở trong lòng đại dương, sức địa chấn đẩy khối nước khổng lồ lên cao. Trong khoảng mấy trăm km2, khối nước bị đẩy lên cao rồi rơi xuống, tạo ra những đợt sóng lớn tràn qua các đại dương rồi đổ bộ vào đất liền. 

Theo Viện Vật lý địa cầu, sóng thần có thể di chuyển với vận tốc lên tới 800km/giờ, tùy thuộc vào độ sâu. Sóng thần có thể di chuyển hàng ngàn cây số và quét sạch nơi nó đi qua chỉ vài giờ sau động đất. Thông thường thì động đất với cường độ bé hơn 7,5 độ richter không tạo ra sóng thần cho dù đã có một số trường hợp ngoại lệ được ghi lại...

Dấu hiệu nhận biết chuẩn bị có sóng thần

Nếu cảm thấy nền đất rung lắc mạnh đến mức không còn đứng vững được, thì nhiều khả năng sẽ xảy ra một trận sóng thần.

Các bong bóng chứa khí gas nổi lên mặt nước làm ta có cảm giác như nước đang bị sôi.

Nước trong sóng nóng bất thường; Nước có mùi trứng thối (khí hyđro sulfua) hay mùi xăng, dầu; Nước làm da bị mẩn ngứa;

Nghe thấy một tiếng nổ như là tiếng máy nổ của máy bay phản lực hay tiếng ồn của cánh quạt máy bay trực thăng, hay là tiếng huýt sáo;

Biển lùi về sau một cách đáng chú ý; Mây đen vần vũ đầy trời; Vệt sáng đỏ ở đường chân trời;

Khi sóng thần ập vào bờ, sẽ có tiếng gầm rú giống như chuyến tàu hỏa đang đến gần; Hàng triệu con chim hải âu bay ngược biển…