Nhu cầu vận tải liên vận tăng mạnh

Theo chỉ đạo của Bộ GTVT, Tổng Công ty Đường sắt VN (VNR) xây dựng và báo cáo Thủ tướng Chính phủ “Phương án nâng cao năng lực vận tải liên vận quốc tế bằng đường sắt”.

Theo đó, VNR đã có đề xuất, kiến nghị nhiều giải pháp về điều hành, đầu tư phương tiện, hạ tầng và cơ chế, chính sách nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả khai thác vận tải liên vận quốc tế (LVQT) bằng đường sắt.

Đại diện VNR cho hay, khó khăn lớn nhất là việc phải huy động hàng nghìn tỉ đồng để đầu tư mới đầu máy, toa xe mà không được hưởng các ưu đãi về lãi suất vay.

Từ năm 2011 trở về trước, khi triển khai dự án lắp ráp đầu máy trong nước và đóng mới toa xe khách, toa xe hàng, VNR đã được vay ưu đãi từ Quỹ đầu tư phát triển Việt Nam (nay là Ngân hàng phát triển Việt Nam) do các sản phẩm này nằm trong danh mục sản phẩm cơ khí trọng điểm. Nhưng theo Nghị định 32/2017/NĐ-CP (ngày 31.3.2017 của Chính phủ) về tín dụng đầu tư của Nhà nước, các đối tượng trên không nằm trong danh mục dự án được vay tín dụng đầu tư từ Ngân hàng phát triển Việt Nam.

Chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2035 thì các sản phẩm cơ khí đường sắt không được nằm trong danh mục cơ khí trọng điểm. Do đó, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép bổ sung danh mục các sản phẩm lắp ráp, chế tạo đầu máy, toa xe vào Danh mục sản phẩm cơ khí trọng điểm được ưu tiên đầu tư phát triển VNR đầu tư đóng mới đầu máy, toa xe.

Bộ GTVT cho biết, hiện danh mục các dự án thuộc chương trình này của Bộ GTVT đã được xác định nên không thể thực hiện đầu tư các ga từ nguồn vốn này. Vì vậy, đối với các ga hàng hóa đang bị xuống cấp, ảnh hưởng đến hiệu quả khai thác, Bộ GTVT dự kiến đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét để đưa nội dung cải tạo các ga vào danh mục chương trình phục hồi kinh tế trong các giai đoạn tiếp theo.

Theo VNR, từ cuối năm 2021, nhu cầu vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt phục vụ xuất nhập khẩu tăng cao, đặc biệt qua cửa khẩu ga Đồng Đăng. Tuy nhiên do hạn chế về cơ sở hạ tầng tại các ga LVQT như Đồng Đăng, Lào Cai, Yên Viên nên đường sắt không đáp ứng được các nhu cầu vận chuyển hàng hóa từ Việt Nam đi Trung Quốc, quá cảnh đi Châu Âu, Nga và các nước Trung Á. Thời điểm này và đầu năm 2022, khối lượng lớn hàng hóa xuất nhập khẩu tồn đọng tại các cửa khẩu đường sắt.

Để giải quyết vấn đề này, VNR đề xuất bổ sung các ga Kép, Vật Cách, Trảng Bom làm ga LVQT để hỗ trợ cho ga LVQT Đồng Đăng và Yên Viên, đồng thời khai thác hàng xuất nhập khẩu từ phía Nam ra.

Nhiều lợi thế

Theo thống kê của VNR, năm 2017 cửa khẩu ga Đồng Đăng và ga Đồng Đăng thực hiện được hơn 870.000 tấn hàng hóa nhưng đến năm 2021, đạt hơn 1.130.000 tấn. Sản lượng năm 2021 tăng trưởng 31% so với năm 2020. Trong đó, tốc độ tăng trưởng bình quân về container liên vận quốc tế bằng đường sắt giai đoạn 2018-2021 trên tuyến Đồng Đăng là 182% trong một năm.

Với bãi hàng ga Kép có hạ tầng rộng 2,7ha, đường xếp dỡ thuận lợi. VNR đang tổ chức cải tạo mặt bãi làm nơi đủ điều kiện tập kết, xếp dỡ hàng container vận chuyển LVQT. Tại ga Kép có thể giải thể hay lập tàu tối thiểu từ 1-1,5 đôi tàu/ngày đêm.

Dự kiến, sau khi được hoàn thiện đầu tư cải tạo, năng lực bãi hàng ga Kép có thể tổ chức lập vF giải thể tối thiểu từ 4-5 đôi tàu hàng/ngày đêm, tương ứng giải phóng thêm từ 100-120 toa xe hàng/ngày đêm, bằng 3.600 - 4.000 tấn/ngày đêm. Sản lượng xếp dỡ trong 6 tháng đầu năm 2022 tại ga Kép: 11.952 tấn xếp, dỡ; Số xe xếp dỡ: 199 toa xe.

Trước mắt VNR xây dựng phương án ga Kép là ga LVQT. Vì khi nhu cầu vận chuyển hàng hóa LVQT tăng cao cả hai chiều xuất và nhập qua cửa khẩu Đồng Đăng, nhưng năng lực đường ga và kho bãi tại các ga Đồng Đăng, Yên Viên hạn chế nên dẫn đến ách tắc. Với lợi thế nằm cách Chi cục Hải quan tỉnh Bắc Giang (đóng tại khu công nghiệp Đình Trám) chỉ 30km, rất thuận lợi trong việc làm thủ tục hải quan nếu bổ sung ga Kép là ga LVQT. Khi đó, hàng hóa thuộc khu vực Bắc Giang có thể làm các thủ tục xuất nhập tại Hải quan Bắc Giang, giảm bớt thời gian làm thủ tục thông quan hàng hóa và giảm áp lực cho 2 ga LVQT Đồng Đăng, Yên Viên.

Hơn nữa, về lâu dài, sẽ tạo thuận lợi cho việc hình thành một đầu mối trung chuyển hàng hóa cho khu vực tỉnh Bắc Giang và các tỉnh phụ cận, giúp hạ thấp chi phí logistics, tạo điều kiện hoạt động cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, doanh nghiệp logistics do ga Kép nằm trên khu vực ngã ba các tuyến đường sắt Yên Viên - Đồng Đăng, Kép - Hạ Long - Cái Lân, Kép - Lưu Xá có cùng khổ đường 1.435mm.

Bộ GTVT cho biết, trước đó Bộ Tài chính cũng có kiến nghị “Xây dựng, trình cấp có thẩm quyền quy hoạch bổ sung ga Kép tỉnh Bắc Giang thành ga LVQT”. Do vậy, trong khi chờ xây dựng quy hoạch chuyên ngành, Bộ GTVT dự kiến đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép triển khai hoạt động LVQT tại ga Kép, về lâu dài sẽ nghiên cứu xây dựng quy hoạch ga Kép là ga LVQT.