Tập trung gỡ những nút thắt lớn

Mới đây UBND tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức Hội thảo lấy ý kiến nhân dân đối với Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Liên quan đến nội dung thu hồi đất, đại diện Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đã góp ý, đề nghị xem xét, giải thích khái niệm "dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng", đặc điểm cần thiết để phân biệt với các dự án khác tại Điều 78 (Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng).

Theo Dự thảo, Nhà nước thực hiện thu hồi đất để thực hiện các dự án đô thị, dự án khu dân cư nông thôn sử dụng gắn với điều kiện đất bị thu hồi không phải là đất ở và thu hồi để tạo quỹ đất đấu giá hoặc đấu thầu. Như vậy, các trường hợp thu hồi đất này đã mở rộng khá nhiều so với Luật Đất đai hiện hành.

Trên thực tế cần xem xét thêm đối với những dự án có thể có tỉ lệ đất ở rất ít (ví dụ đất phi nông nghiệp trong khu đô thị) vì nếu theo Dự thảo thì trường hợp này phải có nhà đầu tư thỏa thuận mới thực hiện được việc thu hồi đất và triển khai dự án. Hoặc ngược lại, nếu chỉ có đất không phải đất ở, Nhà nước bỏ kinh phí thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng để đấu giá lựa chọn nhà đầu tư thì có thể rất lâu mới triển khai được dự án, nhất là đối với các địa phương thu ngân sách còn gặp nhiều khó khăn.  

Đại diện Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đề nghị cần nghiên cứu quy định cụ thể về cơ quan chịu trách nhiệm chính và cơ quan có trách nhiệm phối hợp để tăng tính trách nhiệm trong việc quản lý, khai thác hiệu quả đối với quỹ đất. 

Bà Lưu Thị Hải Anh - Đại diện Hội Nông dân huyện Thanh Oai (TP.Hà Nội) - cho rằng, đối với việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Dự thảo Luật quy định nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm người có đất bị thu hồi có chỗ ở, bảo đảm thu nhập về điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ thông qua quy định trước khi thu hồi đất phải xây dựng khu tái định cư.

Về việc xây dựng các phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Nghị quyết 18-NQ/TW đã nêu lên chủ trương phải phê duyệt toàn bộ phương án trước xong rồi mới tiến hành thu hồi đất. Tuy nhiên, theo bà Lưu Thị Hải Anh, hiện tại chưa có tiêu chí cụ thể nào về việc cấp tái định cư, chưa quy định phải hoàn thành khu tái định cư bao nhiêu ngày trước khi tiến hành thu hồi đất, nếu không hoàn thành thì phải có phương án bồi thường thay thế.

Ngoài ra, cần quy định thời gian người dân sinh sống trong khu tái định cư tối đa bao lâu để tránh tình trạng ở tạm thành ở thật. 

Cụ thể hoá nội dung để Luật Đất đai bám sát cuộc sống

PGS-TS Doãn Hồng Nhung - Giảng viên cao cấp, Trường Đại học Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội - đề xuất khi Nhà nước thu hồi đất là thu hồi quyền tài sản của người sử dụng nên cần quan tâm hơn nữa quyền của người sử dụng đất như quyền được bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Do đó, trong quy trình thu hồi phải đưa nội dung là kiểm soát điều kiện của người dân tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ thì mới triển khai hoạt động thu hồi.

Hiện nay, khung giá đất của Nhà nước chỉ bằng khoảng 20% khung giá đất thị trường, khung giá đất của cấp tỉnh cũng chỉ bằng từ 30 - 60% giá thị trường.

Như vậy, theo PGS-TS Doãn Hồng Nhung, việc thu hồi đất cần làm rõ mục đích, điều kiện thu hồi đất và thẩm quyền thu hồi đất để tránh trường hợp bị lạm dụng, làm rõ phương pháp xác định giá đất khi thu hồi, đất gắn với mục đích sử dụng đất được cấp theo phương thức như hiện nay hay định giá theo giá trị của đất bất động sản hình thành tương lai khi đã có một số lượng lớn vốn được bỏ ra đầu tư.

Cùng mối quan tâm trên, PGS-TS Nguyễn Thị Nga - Phó Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội - cũng cho rằng, việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng là một trong những vấn đề nhận được sự quan tâm nhiều nhất, cần có sự chỉnh sửa để đảm bảo làm rõ nội hàm các quy định và được áp dụng thống nhất.

Bà Nga đề xuất dự thảo Luật cần thể chế hóa các quy định nhằm bảo đảm quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi, cần quy định cụ thể các tiêu chí nơi ở mới tốt hơn nơi ở cũ.