Trong những ngày cuối tháng 8.2020, ông Trần Văn Nội (sinh năm 1926, phố Quan Nhân, quận Thanh Xuân, TP. Hà Nội) kể cho chúng tôi nghe từng chi tiết, cảnh hàng trăm người dân dồn dập ùa về đình làng Mọc (nay là Quan Nhân, Nhân Chính, Thanh Xuân) để phá kho thóc Nhật vào đêm 11.7.1945.
Ông Nội cho biết, chỉ trong chốc lát, kho thóc mà quân đội Nhật tập kết tại nhà chứa trong đình đã hết nhẵn, toàn bộ thóc lúa được chia đều cho người dân nghèo, người lao động cùng khổ.
Trong ký ức của ông Nội, đó là đêm duy nhất mà gương mặt ai cũng phấn khởi, rạng rỡ sau những chuỗi ngày ảm đạm. Nhiều gia đình phải chạy vạy lo ăn từng bữa, nhà nào khấm khá thì có chút củ chuối nấu với cám xay lót dạ qua ngày.
Tham gia Đoàn Thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu, ông Trần Văn Nội là người trực tiếp cùng với nhân dân làng Mọc nổi dậy phá kho thóc Nhật cứu đói.
Theo ông, do vị trí địa lý thuận lợi, đường xá rộng thoáng, địa phận lại có tổ đình to nên quân đội Nhật đã chọn đình làng Mọc là nơi tập kết “thuế thóc” vơ vét được của nhân dân vùng ngoại thành. Bao nhiêu thóc gạo bà con trồng được đều bị quân Nhật tận thu, ruộng đất thì bị ép trồng đay và thầu dầu khiến ai nấy đều rất căm phẫn.
Ông Trần Văn Nội chia sẻ: “Do quân đội Nhật vơ vét hết lúa gạo nên giữa năm 1944 đến năm 1945, người dân địa phương ở đây rất khốn khổ, người chết đói hiện hữu ở khắp các ngả đường. Làng Mọc là vùng chiêm trũng nên cũng không khá hơn.
Được lệnh của cấp trên, trước đêm phá kho thóc Nhật, tôi và các anh em trong đội đã nhận nhiệm vụ canh gác các ngả đường dẫn vào đình. Một nhóm thì canh gác cẩn mật ở nhà lý trưởng. Nếu có quân lính từ Pháo Đài Láng di chuyển về viện trợ, chúng tôi sẽ lập tức thông tin cho nhân dân để tránh thiệt hại về người”.
Ông Nội chia sẻ thêm, đêm 11.7.1945, các đội viên đều tỏa ra các ngõ ngách trong làng đi hô hào, vận động bà con, nhưng không dám nói phá kho thóc mà chỉ nói rằng: “Bà con mang thúng, mủng ra đình đi, có nhiều chuyện rất hay”.
Khi cả kho thóc vừa lật mở, bà con thấy vậy ùa vào trong niềm phấn khởi, dưới sự bảo vệ cẩn mật của Ðoàn Tuyên truyền xung phong Thành Hoàng Diệu và Ðội tự vệ xung phong ngoại thành Hà Nội.
Như trong cuốn “Lịch sử Đảng bộ Thành phố Hà Nội” tập 1 (giai đoạn 1926-1945, xuất bản năm 2012) có ghi rõ: Gây tiếng vang lớn trong nhân dân nhất là cuộc phá kho thóc ở đình Mọc Quan Nhân vào đêm 11.7.1945.
Đoàn Tuyên truyền xung phong Thành Hoàng Diệu đã phối hợp với Đội Tự vệ xung phong ngoại thành tổ chức và huy động hàng nghìn nông dân, dân nghèo đến nghe diễn thuyết rồi phá kho thóc của Nhật ở đình làng... Vài hôm sau, có một tên sĩ quan Nhật đến nhòm ngó cái kho trống rỗng rồi lặng lẽ bỏ đi.
Ông Nguyễn Văn Chung - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường Nhân Chính cho biết, ông Trần Văn Nội là một trong số ít nhân chứng từng tham gia phá kho thóc Nhật tại làng Mọc trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Không những vậy, ông Chung cũng cho biết vị lão thành cách mạng, nhà giáo Trần Văn Nội đã có nhiều đóng góp trong phong trào yêu nước và vận động nhân dân đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi quân thù năm xưa. Tuổi đã cao, nhưng ông vẫn còn rất minh mẫn, thường xuyên tham gia các chương trình gặp mặt nhân chứng lịch sử do Thành đoàn Thành phố Hà Nội tổ chức.