Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Lao Động đã có cuộc trao đổi với bà Hà Thị Mỹ Dung, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước.

Thưa bà, báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán của KTNN những năm qua đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng cho thấy, vẫn còn tồn tại, sai phạm xảy ra tại một số dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn ngân sách Nhà nước. Xin bà có thể chia sẻ cụ thể hơn về vấn đề này?

- Kiểm toán các dự án đầu tư xây dựng sử dụng ngân sách Nhà nước đã được KTNN quan tâm ngay từ khi mới thành lập. Qua kiểm toán lĩnh vực này, KTNN đã chỉ ra các tồn tại hạn chế trong công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng, từ khâu chuẩn bị đầu tư đến khâu thanh toán, quyết toán, trong đó có thể kể đến một số sai sót phổ biến như: Phê duyệt dự án chưa phù hợp quy hoạch được duyệt, chưa phù hợp với chủ trương đầu tư, xác định nguồn vốn, nội dung đầu tư chưa phù hợp, điều chỉnh dự án chưa đảm bảo quy định; Thiết kế chưa hợp lý, không sát với thực tế dẫn đến phải điều chỉnh bổ sung; áp dụng sai định mức, đơn giá xảy ra tại hầu hết các dự án được kiểm toán...

Kết quả kiểm toán thời gian qua trong lĩnh vực đầu tư xây dựng đã góp phần phòng ngừa, ngăn chặn thất thoát, lãng phí trong đầu tư công, nâng cao hiệu quả vốn đầu tư.

Vừa qua, tại một số dự án đầu tư xây dựng đã được kiểm toán, nhưng sau đó cơ quan chức năng vẫn phát hiện sai phạm trong hoạt động đấu thầu… Bà lý giải như thế nào về vấn đề này?

- Về vấn đề này, trước hết chúng ta cần xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ của KTNN. Theo đó, KTNN là cơ quan có chức năng đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị đối với việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Hoạt động kiểm toán là hoạt động chuyên môn có sự khác biệt với các hoạt động kiểm tra, thanh tra, điều tra khác.

Mục tiêu chính của các cuộc kiểm toán do KTNN thực hiện là xác nhận tính trung thực, hợp lý của các Báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách Nhà nước (NSNN), báo cáo quyết toán dự án hoàn thành; đánh giá tính tuân thủ, tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực của các hoạt động, chương trình, dự án được kiểm toán.

Đồng thời, phương pháp kiểm toán thường chỉ tập trung vào việc thực hiện các thủ tục kiểm toán theo quy trình kiểm toán của KTNN nhằm đạt được mục tiêu kiểm toán. Cũng cần hiểu rằng, hoạt động kiểm toán trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, luôn gắn liền với rủi ro kiểm toán.

Với những đặc thù trên, hiệu quả hoạt động của KTNN chủ yếu tập trung ở khía cạnh phòng ngừa, phát hiện các sai phạm và kiến nghị xử lý tăng thu, giảm chi NSNN, kiến nghị hoàn thiện cơ chế chính sách, chấn chỉnh công tác quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công...

Đối với lĩnh vực kiểm toán đầu tư xây dựng, KTNN thực hiện kiểm toán trên cơ sở hồ sơ tài liệu do chủ đầu tư, ban quản lý dự án cung cấp. Đối tượng kiểm toán là các hoạt động đầu tư xây dựng đã diễn ra nên không chứng kiến quá trình thi công, không chứng kiến việc nghiệm thu vật tư vật liệu đầu vào, không chứng kiến việc nghiệm thu giai đoạn thi công của dự án, nghiệm thu quỹ tồn ngân. Điều kiện về phương tiện kỹ thuật cũng hạn chế.

Thực tế cho thấy, các trường hợp sai phạm mang tính chất nghiêm trọng trong hoạt động đấu thầu vừa qua đều có sự cấu kết, thông đồng hết sức tinh vi giữa các cá nhân có thẩm quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ liên quan; hồ sơ thầu được hợp thức hóa theo quy định… và nằm ngoài khả năng, phạm vi tiếp cận, phương pháp kiểm toán của KTNN.

Như vậy, để ngăn chặn, hạn chế các tồn tại, sai phạm xảy ra đối với các dự án đầu tư xây dựng sử dụng ngân sách cần có các giải pháp cụ thể ra sao?

- Để ngăn chặn hiệu quả những hành vi tiêu cực, vi phạm, về phía KTNN, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật, chỉnh sửa và bổ sung đảm bảo hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến hoạt động kiểm toán của KTNN phù hợp với tình hình thực tiễn.

Đồng thời, tăng cường kiểm toán các dự án đầu tư xây dựng quan trọng quốc gia, kiểm toán việc thực hiện các cơ chế đặc thù; KTNN tham gia ngay từ khâu xem xét quyết định chủ trương đầu tư đến quá trình triển khai thực hiện, thanh, quyết toán. KTNN cũng sẽ chú trọng công tác đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức kiểm toán.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, KTNN đề nghị các bộ, ngành và địa phương sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đã được KTNN chỉ ra còn tồn tại bất cập, mâu thuẫn để việc thực hiện của các đơn vị được thông suốt; hạn chế tình trạng phải vận dụng văn bản quy phạm pháp luật trong thực tế đối với những trường hợp chưa được quy định rõ ràng.

Các đơn vị cần kịp thời đôn đốc, kiểm tra, khắc phục những tồn tại đã được KTNN phát hiện và kiến nghị.

Xin trân trọng cảm ơn bà!