Ban Quản lý đường sắt đô thị TPHCM (MAUR - chủ đầu tư) vừa có văn bản gửi Sở Ngoại vụ TPHCM để dự thảo báo cáo Thủ tướng và Bộ Ngoại giao về đề xuất biện pháp giải quyết vướng mắc liên quan nhằm đưa Metro số 1 vào vận hành.

Theo MAUR, khối lượng thực hiện của toàn dự án Metro số 1 đạt khoảng 98,10%. Dự án dự kiến vận hành thương mại toàn tuyến trong quý IV/2024.

Tuy nhiên, Metro số 1 vẫn còn một số vướng mắc, chủ yếu liên quan đến cách diễn giải về mặt hợp đồng và sự phối hợp về mặt giao diện giữa liên danh tư vấn NJPT và các nhà thầu Nhật Bản, đã và đang làm chậm tiến độ hoàn thành dự án.

Trong đó, những điều kiện, đòi hỏi của nhà thầu Hitachi chưa đủ pháp lý để giải quyết. Hitachi là nhà thầu của gói thầu CP3 (mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy toa xe, đường ray và bảo dưỡng).

Theo hợp đồng, nhà thầu có quyền được kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng (Extension of Time - EoT) do các lỗi từ chủ đầu tư gây ra do chậm tiến độ, hoặc nhà thầu phải bồi thường thiệt hại do chậm trễ nếu việc chậm tiến độ là lỗi của nhà thầu.

Theo quy định của hợp đồng CP3, thời gian hoàn thành là ngày 8.4.2018. Hiện nay, nhà thầu Hitachi đang yêu cầu EoT là 4.124 ngày, tuy nhiên tư vấn chung NJPT đánh giá thời gian EoT mà nhà thầu Hitachi được hưởng là 2.161 ngày.

Không đồng ý với đánh giá của tư vấn, tháng 4.2023, nhà thầu Hitachi đã khởi kiện MAUR tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) với yêu cầu gia hạn thời gian hoàn thành ít nhất 2.773 ngày và chi phí bồi thường khoảng 527 tỉ đồng.

Đồng thời, nhà thầu Hitachi yêu cầu chi trả các chi phí phát sinh cho việc gia hạn thời gian hoàn thành. Tính đến hiện tại, các khiếu nại mà nhà thầu Hitachi yêu cầu có tổng chi phí vào khoảng 23,721 tỉ Yên (tương đương gần 4.000 tỉ đồng). Theo MAUR, các chi phí này không phản ảnh được những chậm trễ do nhà thầu gây ra.

Hiện UBND TPHCM đã giao MAUR tích cực phối hợp với tư vấn chung và nhà thầu thống nhất phương án xử lý và triển khai thực hiện dự án theo kế hoạch, đồng thời phối hợp các bên để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của dự án và của chủ đầu tư.

Ngoài ra, Metro số 1 cũng đang gặp hàng loạt vướng mắc khác với nhà thầu Hitachi. MAUR cho biết, dù đã được quy định trong hợp đồng nhưng các nội dung liên quan đến đào tạo nhân viên (điều kiện đầu vào, số lượng học viên, thời điểm bắt đầu…) và công tác chạy thử (nghĩa vụ an toàn hệ thống, cung cấp thiết bị, đoàn tàu cho việc đào tạo và chạy thử…) bị kéo dài do những tranh cãi và thoái thác công việc của nhà thầu Hitachi. Đến nay, các nội dung này vẫn chưa được các bên thống nhất.

Cũng theo MAUR, theo hợp đồng, nhà thầu Hitachi có trách nhiệm trình nộp dự thảo phạm vi công việc đối với hợp đồng phụ giữa hai bên cho công tác bảo trì, bảo dưỡng chậm nhất 6 tháng trước thời điểm vận hành Dự án.

Các chi phí cho việc thực hiện gói thầu, đã được tính toán trong quá trình mời thầu, thương thảo đàm phán, thống nhất và ký kết trong hợp đồng (trong phần chi phí tạm tính).

Tuy nhiên, nhà thầu Hitachi không đồng ý thực hiện và cho rằng khoản kinh phí này là tạm tính từ thời điểm ký hợp đồng năm 2013 và không đủ để thực hiện công việc hiện tại của dự án.

Để đảm bảo tiến độ dự án, MAUR đề xuất UBND TPHCM kiến nghị Thủ tướng Chính phủ trao đổi với Thủ tướng Nhật Bản cho phép các cơ quan Chính phủ, Bộ ngoại giao, Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, nhà tài trợ JICA quan tâm, hỗ trợ có những báo cáo với các cấp chính quyền của Chính phủ Nhật Bản.

Đồng thời có các trao đổi, tác động với các nhà thầu Nhật Bản (đặc biệt là nhà thầu Hitachi) sớm hoàn thành công việc để đưa Metro số 1 vào khai thác thương mại và trở thành một công trình biểu tượng kiểu mẫu cho mối quan hệ hữu nghị giữa Nhật Bản và Việt Nam.