Để làm rõ hơn vấn đề này, PV Báo Lao Động đã phỏng vấn PGS-TS. Trần Đình Bình, chuyên gia về chống nhiễm khuẩn và vi sinh y học tại Đại học Y – Dược (Đại học Huế).

Thưa PGS, có quy định cụ thể nào về sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân của Bộ Y tế?

- Theo Quyết định số 4159/QĐ-BYT ngày 28.8.2021 của Bộ Y tế ban hành “hướng dẫn lựa chọn và sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân trong phòng, chống bệnh dịch COVID-19” thì tất cả những người làm việc tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; cơ sở thu dung, điều trị người nhiễm SARS-CoV-2; cơ sở cách ly theo dõi người nhiễm hoặc nghi ngờ nhiễm SARS-CoV-2; theo dõi chăm sóc người nhiễm, nghi nhiễm SARS-CoV-2 tại nhà; các chốt trong khu vực cách ly, tổ COVID-19, khu vực lấy mẫu xét nghiệm SARS-CoV-2, tiêm vaccine phòng COVID-19 tại cộng đồng; khu vực nhập, xuất cảnh người, hàng hóa; vận chuyển người nhiễm, nghi ngờ nhiễm SARS-CoV-2 và các đối tượng liên quan trực tiếp đến người nhiễm hoặc nghi ngờ nhiễm SARS-CoV-2 trong các hoạt động phòng, chống dịch khác đều phải dùng phương tiện phòng hộ cá nhân.

Vì nếu tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể, chất bài tiết, đờm, dịch mũi, da không lành lặn, có nguy cơ bắn dịch lên cơ thể nhân viên y tế, có nguy cơ bắn dịch lên cơ thể và mặt nhân viên y tế.

Các thành phần của phương tiện phòng hộ cá nhân bao gồm những gì?

- Phương tiện phòng hộ cá nhân là loại quần áo hoặc dụng cụ chuyên dụng giúp bảo vệ nhân viên y tế, người bệnh, người nhà và người thăm bệnh khỏi bị nguy cơ lây nhiễm và hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên ngoài. Phương tiện phòng hộ cá nhân này phải đáp ứng được các tiêu chuẩn về phòng, chống lây nhiễm tác nhân SARS-CoV-2 do Bộ Y tế và các cơ quan có thẩm quyền ban hành, bao gồm các phương tiện như găng tay, khẩu trang, áo choàng phòng hộ cá nhân, tạp dề, mũ, ủng bảo hộ, bao giầy, mạng che mặt, kính bảo hộ.

Đáng chú ý là theo quy định của ngành y tế, việc sử dụng các phương tiện phòng hộ cá nhân tuỳ thuộc vào mức độ nguy cơ để lựa chọn các cấp độ phòng hộ, cao nhất là cấp 4 (nhân viên y tế làm việc trong các bệnh viện điều trị bệnh nhân COVID-19 chẳng hạn), còn ở các cấp độ thấp hơn sẽ lựa chọn phương tiện và thành phần phương tiện phù hợp.

Những bệnh nhân, người nhà và người thăm bệnh có nên sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân hay không?

- Mục đích của việc sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân là loại quần áo hoặc dụng cụ chuyên dụng chủ yếu là nhằm giúp bảo vệ nhân viên y tế an toàn trong quá trình làm việc, tránh nguy cơ phơi nhiễm và lây nhiễm từ người bệnh.

Còn đối với người bệnh thì vai trò ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm và hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên ngoài có đúng không? Riêng đối với người nhà và người thăm bệnh thì có cần ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm và hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên ngoài bằng phương tiện phòng hộ cá nhân hay không là một vấn đề hoàn toàn khác.

Như vậy phương tiện phòng hộ cá nhân vai trò ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm và hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên ngoài từ người bệnh có đúng không?

-  Đúng, nhưng chỉ cần sử dụng khẩu trang, có thể thêm mạng che mặt là đủ. Chắc chắn sẽ giảm nguy cơ phát tán mầm bệnh và lây nhiễm cho người khác.

Còn sai, khi sử dụng tất cả các phương tiện phòng hộ cá nhân ở trên, đặc biệt là áo choàng phòng dịch (mà chúng ta hay thấy trên các chuyến bay, chuyến tàu đó…). Bởi vì, áo choàng phòng dịch ngăn chặn sự lây nhiễm từ tiếp xúc, có thể cả từ không khí từ người khác cho bản thân, trong lúc xung quanh đều là nguồn nhiễm, bản thân cũng là nguồn nhiễm thì không cần thiết sử dụng áo choàng như vậy, không có nhiều ý nghĩa bảo vệ người mang.

Ví dụ, cập nhật quy định kiểm soát dịch bệnh tại các địa phương trong nước, đặc biệt Quy định của Bộ GTVT (cập nhật ngày 9.10.2021), ngoài những quy định khác về phòng dịch thì chỉ yêu cầu trên máy bay cần đeo khẩu trang, sát khuẩn tay, hạn chế tiếp xúc. Như vậy là hợp lý.

Vậy theo ông, khi vận chuyển bệnh nhân COVID-19, bệnh nhân có cần sử dụng đầy đủ các phương tiện phòng hộ cá nhân, nhất là áo choàng phòng dịch không? 

- Câu trả lời là không cần, bệnh nhân chỉ cần mang khẩu trang phòng dịch, mạng che mặt là được.

Đối với người nhà và người thăm bệnh thì có cần ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm và hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường bên ngoài bằng phương tiện phòng hộ cá nhân hay không, thưa ông?

- Theo tôi như vậy là không thực tế, vì không có chuyện người nhà, người thăm bệnh nhân COVID-19, vì vậy không cần đưa ra yêu cầu này. Tuy nhiên, có thể trong một số trường hợp (bệnh nhân tử vong tại nhà, bệnh nhân cách ly tại nhà…) thì người nhà với vai trò như nhân viên y tế nên phải sử dụng đầy đủ các phương tiện phòng hộ cá nhân.

Việc để cho bệnh nhân, hành khách di chuyển sử dụng áo choàng trong phương tiện phòng hộ cá nhân vừa lãng phí, vừa nguy hiểm vì áo choàng không có ý nghĩa trong việc ngăn ngừa lây nhiễm cho bệnh nhân, càng không có ý nghĩa ngăn chặn sự phát tán mầm bệnh ra môi trường.

Trong môi trường nhiều người bệnh, người nhiễm, bề mặt áo choàng sẽ ô nhiễm mầm bệnh, nếu tháo bỏ phương tiện này không đúng quy tắc thì sẽ làm cho mầm bệnh dính vào cơ thể, áo quần người bệnh nhiều hơn.

Đặc biệt, áo choàng là sản phẩm không dệt, việc thu gom và xử lý chất thải này rất nặng nề và tăng nguy cơ lây nhiễm cho cộng động cũng như nhân viên xử lý chất thải.

Tóm lại, theo tôi bệnh nhân chỉ cần đeo khẩu trang, mang mạng che mặt tại cơ sở y tế, khi vận chuyển là đủ, không cần mang áo choàng. Hành khách, nhiều đối tượng di chuyển trên máy bay, tàu hoả… không cần mang áo choàng trong phương tiện phòng hộ cá nhân. Chỉ cần mang khẩu trang, hoặc có thể thêm mạng che mặt là đủ.

Xin cảm ơn PGS-TS Trần Đình Bình!