Đi ăn đám giỗ, nhân tiện... xin dâu!
Cụ ông Tạ Đẻ năm nay 82 tuổi nhưng mỗi ngày vẫn đều đặn lên rẫy coi mía, nhặt củi. Vợ chồng ông bà có 3 người con trai và giống như cha mẹ, các con của ông đều không làm đám cưới.
Hỏi về tập tục này, ông cười móm mém, kể lại bằng chất giọng địa phương đặc sệt: “Khổ quá lấy chi cưới cô. Hồi đó tui là dân đi biển, ở nơi khác tới đây. Ghé đảo mấy lần gặp vợ tui rồi thương luôn. Xa xôi cách trở, mấy chục năm trước đi lại đâu thuận tiện như bây giờ nên chuyện đưa cha mẹ đến đây làm đám cưới là chuyện khó xảy ra.
Có một người chú cùng hội đi ghe, tới nhà vợ tôi “đánh tiếng”, vậy mà được đồng ý luôn. May cho tui là người dân trên đảo Phú Quý không có tục làm đám cưới rình rang nên tui mới được vợ dễ dàng vậy chứ”.
Đối với các ông, các anh, tập tục của người dân đảo giúp họ cưới được vợ khá dễ dàng. Thế nhưng trong mắt của các bà, các chị “các ông đang tưởng bở bởi tưởng dễ nhưng kỳ thực chẳng dễ chút nào”.
Bà Nguyễn Thị Tính, năm nay gần 60 tuổi, lý giải: “Sau tục “nói chừng”, các chàng rể phải sang nhà bố mẹ vợ ở 3 năm. Cha mẹ vợ thấy chàng rể này sống đàng hoàng mới cho nhà chồng rước con gái họ về. Chàng rể phải chịu thử thách, chịu thương chịu khó lắm mới cưới được vợ. Trong thời gian ở rể, nếu nhận thấy chàng rể không tốt, cha mẹ cô gái có quyền từ chối hoặc các đôi chia tay nhau trong thuận hòa”.
Bà Tính kể lại chuyện lấy chồng của mình. Năm bà 18 tuổi, bà được một người thương, là chồng bà bây giờ. Lễ “nói chừng” của bà và chồng được thực hiện khi nhà bà có đám giỗ. Trong lúc trà rượu đang vui, khi được nhà trai ngỏ lời, cha mẹ bà đồng ý luôn. Vậy là bà có chồng.
Từ bữa gia đình hai bên “nói chừng”, sáng chồng bà đi biển, chiều về nhà vợ ngủ. Khi bà có con, gia đình bà chọn lấy một ngày đẹp, bà được đưa về nhà chồng.
Hơn 40 năm sống với nhau, vợ chồng bà Tính có 8 đứa con, trai gái đủ cả. Trong 8 người con của bà, mấy người con đầu lập gia thất vẫn theo tục của người dân đảo, riêng hai người con gái đi vào đất liền học nghề thì có sự thay đổi.
Bà bảo, con gái lấy chồng ở đất liền, nhà trai muốn làm đám cưới. Nhà bà đồng thuận để nhà trai làm đám cưới trong bờ, còn ngoài này, gia đình bà chỉ cúng mâm cơm lên ông bà, xin cho con gái theo chồng.
Lối sống “thể tất” chân chất của người dân nơi đầu sóng
Theo các bậc cao niên trên đảo, chính hoàn cảnh sống khá khắc nghiệt đó mà những lưu dân đến đây đã “thể tất”, tối giản rất nhiều nghi lễ có tính rườm rà, trong đó có thủ tục cưới xin ở quê hương bản quán của mình. Khi trai gái thương nhau, nếu nhà gái đồng ý thì ngay sau tục “nói chừng”, chàng trai có thể đến nhà gái ở rể. Không cần nghi thức, nghi lễ cưới xin hay thách cưới nào khác, kể cả đăng ký kết hôn!
Và để “Nói chừng” trở thành nét văn hóa có một không hai của người dân trên đảo, cần thêm yếu tố nữa chính là cuộc sống nơi đầu sóng, ngọn gió, cùng với nghề đi biển nhiều hiểm nguy, người dân đảo luôn ý thức sống dựa vào nhau, tin tưởng nhau nên các bậc cha mẹ đồng ý cho chàng trai ở rể nhà mình cũng dựa trên niềm tin đó.
Tất nhiên, dân đảo cũng thừa nhận, chẳng thể nào tránh khỏi những đôi ở với nhau rồi nhận ra không hợp nhưng họ chia tay trong nhẹ nhàng, không cần hòa giải. Sau này, điều kiện thuận lợi hơn, việc liên lạc, đi lại giữa đất liền với đảo Phú Quý dễ dàng hơn, thanh niên từ nơi khác đến đảo lấy vợ, tùy theo yêu cầu của nhà trai mà người dân đảo sẽ theo tục cưới ở đất liền. Tuy nhiên, chàng trai không được ngủ chung với cô gái trước khi chính thức thành vợ thành chồng.
Ngày nay, tục “Nói chừng” cũng đã có nhiều thay đổi do “giao thoa” với phong cách cưới hỏi ở đất liền, nhiều cặp vợ chồng cũng được vận động đi đăng ký kết hôn. Tuy nhiên, với người dân ở đảo, việc tối giản các thủ tục cưới hỏi vẫn được ưu tiên bởi đó là một phần của lối sống cộng đồng chân chất, ngay thẳng, mộc mạc được truyền lại từ bao đời!