Rác là tài nguyên nhưng chỉ biết... chôn lấp

Theo báo cáo của Sở Xây dựng Hà Nội, mỗi ngày Hà Nội đang phát sinh từ 6.500 - 7.000 tấn rác, vấn đề ùn đọng rác thải đang gây nhức nhối với người dân. Nhìn vào những thùng chứa rác thải khu dân cư, những điểm tập kết rác, những xe thu gom rác mới thấy hiện trạng của việc phân loại rác thải tại nguồn hiện nay. Rác thải hữu cơ như thực phẩm thừa, vỏ hoa quả trộn lẫn với rác thải vô cơ là túi nylon, hộp xốp, thủy tinh vỡ, gốm sứ vỡ... như "chuyện thường ngày ở huyện", nước rác chảy lênh láng ra đường, gây ô nhiễm nghiêm trọng. 

Tại các bãi chôn lấp ở Nam Sơn (Sóc Sơn), Xuân Sơn (ở Sơn Tây) hay tại lò đốt của nhà máy điện rác vừa mới được đưa vào vận hành tại khu liên hiệp xử lý chất thải Nam Sơn… thì những núi rác vẫn là rác hỗn hợp, chưa được phân loại. Mặc dù các nhà máy điện rác được kỳ vọng sẽ coi chất thải là tài nguyên theo hướng đốt rác phát điện, giúp giảm tỉ lệ chôn lấp rác của thành phố, nhưng việc rác thải chưa được phân loại như hiện nay chính là lãng phí một nguồn tài nguyên lớn.

Thừa nhận thực tế này, ông Vũ Tuấn Cường, Phó Giám đốc Chi nhánh Hoàn Kiếm, Công ty Môi trường đô thị Hà Nội cho biết: "Đối với việc phân loại rác thì hiện nay chúng tôi vẫn phân loại theo một loại rác chính, còn những rác tái chế được thì người dân tự thu gom, chúng tôi cũng có thu lại theo diện thu mua hoặc đổi quà". 

Vì sao dự án phân loại rác thải tại nguồn "chết yểu"?

Trao đổi với phóng viên Lao Động, chuyên gia môi trường- TS Vũ Thị Kim Tuyến, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam cho biết, đây là vấn đề đã được nói đến quá nhiều, trong suốt nhiều năm qua, nhưng dường như các cơ quan chức năng vẫn "bỏ ngoài tai". 

Nói về Dự án phân loại rác tại nguồn được thí điểm tại Hà Nội vào năm 2006, TS Vũ Thị Kim Tuyến cho rằng: "Chúng ta đã có cả một dự án thực hiện phân loại rác ở Hà Nội được tài trợ về kinh phí và kỹ thuật, rất đầy đủ, theo hướng thí điểm rồi nhân rộng, thực hiện từ 2006-2009. Thế nhưng dự án đã thất bại. Và nguyên nhân là do thực hiện dự án chưa đến nơi đến chốn. Nguyên nhân không chỉ là do thiếu đầu ra cho các sản phẩm làm từ rác hữu cơ, mà do rất nhiều nguyên nhân khác nữa. 

Khi có dự án về, chúng ta chưa có kế hoạch, chương trình hành động cụ thể cho từng khâu một như người dân phân loại rác, việc thu gom rác của công ty môi trường đô thị rồi các cơ sở xử lý rác sau phân loại. Trong khi đó, người dân thì phân loại rác nhưng khi thu gom lại không phân loại. Phương pháp làm rất ẩu. Hệ thống thùng rác quá bé để giữa phố, chỉ một lúc là rác đầy tràn ra ngoài. Rồi các xe rác không được cải tiến, nước rác chảy ra đường, rồi không chia ra xe nào thu gom loại rác nào... 

Hơn nữa, thời điểm đó, chúng ta chưa có hỗ trợ về giá, về đầu ra của các sản phẩm từ rác, lại chưa có nhà máy điện rác... nhà máy phân bón từ rác hữu cơ bị lỗ, phải đóng cửa, đến nay vẫn chưa thể mở lại. "Lẽ ra cần phải được hỗ trợ để loại phân bón đó dần làm quen với thị trường, hỗ trợ kinh phí để chuyển rác hữu cơ đến các hợp tác xã nông nghiệp của Hà Nội để người dân sử dụng thử, miễn phí, dần dần hình thành thói quen sử dụng phân bón từ rác hữu cơ. Việc này có lợi cho môi trường..."- bà Tuyến phân tích. 

Cho đến nay, đã có quy định về việc phạt nếu không phân loại rác, nhưng thực tế suốt trong thời gian qua, không có một sự chuẩn bị nào để quy định đi vào thực tế.

Để việc phân loại rác thải ở Hà Nội không đi vào vết xe đổ, TS Vũ Thị Kim Tuyến cho rằng cần phải nhìn vào thất bại của Dự án trước để tránh đi. "Hiện nay chúng ta đã có nhà máy điện rác, với công suất có thể đốt 5.000 tấn rác/ngày, trong khi đó Hà Nội có thể đến 7.000 tấn/ngày, thì nhà máy này có thể xử lý được. Chúng ta cần vận hành lại nhà máy xử lý rác thành phân hữu cơ, khắc phục khó khăn về kinh phí đầu vào, hỗ trợ đầu ra cho các sản phẩm.

"Từ khâu thu gom rác cũng cần phải thay đổi. Người dân có thể phân loại được, chúng ta cần tuyên truyền, hỗ trợ để người dân ủng hộ, mỗi nhà có ít nhất 2 thùng rác khác nhau để phân loại, túi đựng rác cũng cần phải theo tiêu chuẩn và hỗ trợ phân phát để toàn dân được sử dụng, với giá rất rẻ và tính vào tiền thu gom rác hằng tháng. Rác phải được buộc kín trước khi để vào xe thu gom. Phải có những thùng rác tiêu chuẩn đủ lớn, xe thu gom rác phải được cải tiến để tránh ô nhiễm môi trường xung quanh, có 2 xe song song thu gom 2 loại rác đã được phân loại..."- bà Tuyến nói. 

Bên cạnh đó, bà Tuyến cho rằng quy định cần phải được thực hiện nghiêm, tuyên truyền cho người dân để mỗi người có ý thức phân loại rác tại nguồn, để làm sao có thể tận thu được từ rác. Việc này cần phải có sự vào cuộc mạnh mẽ, kịp thời của chính quyền, sự chung tay của toàn thể nhân dân.