Người Việt vẫn có quan niệm “Đi lễ quanh năm không bằng rằm tháng Giêng”, nên người dân đặc biệt chú ý đến các nghi lễ cúng bái trong dịp này, trong đó có việc phóng sinh.
Sư thầy Thích Thiện Hải, trụ trì chùa Cầu Hương, Tiên Sơn, Bắc Ninh cho biết, theo quan niệm của Phật giáo, việc phóng sinh dựa trên nền tảng của giáo lý Phật giáo là luật nhân quả. Người sát sinh nhiều sẽ mang theo nghiệp giảm thọ, mang thân bệnh tật ngược lại, người phóng sinh nhiều thì sẽ được công đức về sức khỏe, tăng tuổi thọ.
Việc phóng sinh còn có ý nghĩa sâu xa là phóng thích những cái tâm ô uế như cái tâm tham, cái tâm đố kị, hơn thua và thù hận ra khỏi đầu để được tự do, thanh thản trong tâm tưởng.
Theo sư thầy Thích Thiện Hải, việc phóng sinh không nhất thiết phải thực hiện chỉ trong ngày rằm tháng Giêng mà việc phóng sinh có thể được thực hiện mọi lúc mọi nơi, khi chúng ta có điều kiện.
“Chúng ta đi ra đường, thấy một con cá hoặc một con chim đang bày bán, với cái tâm muốn cứu một sinh linh thì mình có thể tiến hành phóng sinh”, sư thầy Thiện Hải nói.
Bên cạnh đó, theo quan niệm của Phật giáo thì việc phóng sinh cũng không nhất thiết phải làm lễ. Khi phóng sinh không cần để ý quá về hình thức, tiến hành những nghi lễ rườm rà, câu nệ. Thay vì việc tổ chức cúng phóng sinh rầm rộ ồ ạt như hiện nay, chúng ta có thể thực hiện một cách thầm lặng, bằng những hành động nhỏ. Quan trọng nhất vẫn là cái tâm hướng thiện, thì ắt sẽ mang lại phúc đức.
Hiện nay, nhiều người tổ chức phóng sinh theo phong trào, làm rùm beng mà không hiểu sâu sắc được ý nghĩa của việc này, theo sư thầy, việc làm này là không nên, đi trái với giáo lý của nhà Phật.
“Nhà Phật không cần mâm cao cỗ đầy mà tất cả đều phải xuất Phật từ cái tâm trong sáng, muốn làm việc thiện thì phức đức sẽ tự đến với ta”, sư thầy Thiện Hải phân tích.
Sư thầy Thích Thiện Hải cũng khuyên rằng, việc phóng sinh của mọi người cần hòa hợp giữa mong muốn của mình với môi trường. Nếu phóng sinh mà lại gây ảnh hưởng đến môi trường bằng những hành vi như xả túi nilong tại các sông hồ, vứt rác bừa bãi sau khi phóng sinh hay thả những sinh vật phóng sinh có hại cho môi trường thì phóng sinh là bị biến thành việc làm không tốt.