Làng Măng Rương thuộc xã Ngọk Lây là một địa phương khó khăn bậc nhất ở huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum).
Cùng với không khí khẩn trương của cả nước trong việc phòng, chống dịch COVID-19, Măng Rương cũng có cách phòng bệnh rất đặc biệt.
Tập tục văn hóa vô tình ngăn dịch
Khi chúng tôi vừa đặt chân đến đầu làng dễ dàng bắt gặp hình ảnh hai bức tượng kì quái đứng gác bên cổng.
Vài người gác cổng giải thích đây là dấu hiệu thông báo cho người lạ không được đi vào bên trong khi chưa có sự đồng ý của những người đứng đầu làng.
Sau khi liên hệ với chị Y Blúc (28 tuổi) - trưởng thôn Măng Rương, chúng tôi được người gác cổng cho vào làng.
Chị Y Blúc giải thích, vì thời gian dịch bệnh nên người dân luôn cảnh giác khi người lạ ra, vào làng.
Theo tìm hiểu, tập tục dựng tượng trước cổng làng của người Xê Đăng có nguồn gốc từ xa xưa.
Hàng ngàn năm về trước, người Xê Đăng quan niệm, những điềm xấu xa trong cuộc sống bắt nguồn từ Kía Công (con ma rừng) gây ra. Để xua đuổi Kía Công, người Xê Đăng sử dụng nghi lễ dựng tượng thần trước cổng làng...
Và khi dịch COVID-19 bùng phát trên cả nước, trưởng thôn Y Blúc được mời về xã họp bàn cách phòng chống dịch.
Sau cuộc họp, Blúc về nhà các già làng bàn giải pháp giúp dân làng vượt qua đại dịch. Cuộc họp của trưởng thôn và các già làng cuối cùng đưa ra quyết định: "Toàn làng tiến hành nghi lễ dựng “thần làng" để... đuổi dịch.
Ngay lập tức Y Blúc tập trung mọi người về trung tâm của làng để thông báo tình hình dịch bệnh đang rất nguy hiểm.
"Bắt đầu từ ngày mai, cả nước ta sẽ thực hiện cách ly toàn xã hội. Mình và các già làng quyết định ngày mai sẽ dựng thần làng. Mình yêu cầu trai làng vào rừng lấy cây cu ly, tre nứa. Người già ở nhà đẽo tượng thần...” - lời thông báo của Y Blúc nhận được sự ủng hộ của dân làng.
Thế là kể từ ngày cách ly toàn xã hội, người lạ muốn qua cổng phải khai báo cho người gác cổng. Người nào được phép vào vào làng thì 5h chiều phải quay ra. Ai vi phạm sẽ bị phạt.
Tạo nên sự đoàn kết
Bệnh dịch nguy hiểm nên thời điểm đó, dân trong làng được khuyến cáo hạn chế ra ngoài. Trường hợp cần thiết, mọi người ra đường phải đeo khẩu trang, rửa tay sát khuẩn.
Được sự phân công của trưởng buôn, sáng hôm sau một nhóm trai làng đi vào rừng tìm những gốc cây cu ly to rồi vận chuyển về. Một nhóm khác sẽ đi tìm chặt nứa, cây chuối rừng mang về làm cổng kiên cố.
Những thân cây cu ly được mang về, người cao tuổi sẽ đẽo thành các bức tượng thần làng vô cùng xấu xí!
Mặt những pho tượng khá dữ tợn, mắt trợn tròn, miệng nhe hàm răng lởm chởm. Theo quan điểm, tượng càng xấu xí, ma rừng sẽ sợ hãi và không dám bén mảng đến ngôi làng.
Khi mặt trời dần khuất sau dãy núi, cũng là lúc những chiếc cổng được dựng lên.
Người dân sử dụng những thanh nứa chẻ nhỏ, vuốt nhẵn để làm chiếc giá đựng cá, cua, tôm, tép. Số đồ cúng này là vật tế lễ cho những con ma rừng khi đến làng.
Già làng lúc bấy giờ đứng tại các cổng làng và khấn mời thần linh chứng giám phù hộ cho dân làng được khỏe mạnh, được mùa, không cho con ma vào quấy phá.
Cũng bắt đầu từ đây, làng Măng Rương trở thành khu cách ly với khẩu hiệu “nội bất xuất, ngoại bất nhập” cho đến khi hết dịch.
Những ngày sau đó, ngôi làng được “cách ly” sau 5 giờ chiều. Quy định của làng đã đề ra nên mọi người đều nghiêm chỉnh tuân thủ.
Ông A Hơn - Chủ tịch UBND Huyện Tu Mơ Rông chia sẻ, việc những ngôi làng tổ chức lễ dựng tượng thần làng cho thấy ý thức phòng chống dịch bệnh của người dân trên địa bàn huyện là rất tốt.