Chưa tương xứng với tiềm năng

Nhằm phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHXH Việt Nam có nhiều đổi mới đột phá trong tổ chức thực hiện như tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT); đơn giản thủ tục hành chính; mở rộng hệ thống đại lý, cộng tác viên. Đặc biệt từ năm 2019, BHXH Việt Nam phối hợp với Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam tổ chức các hội nghị với người dân để tuyên truyền, vận động tham gia BHXH tự nguyện.

Kết quả, nếu như năm 2016 cả nước có trên 203.000 người tham gia BHXH tự nguyện thì đến năm 2017 có trên 224.000 người tham gia, tăng khoảng 10% so với năm trước. Năm 2018 khi có hỗ trợ tiền đóng của Nhà nước, số người tham gia tiếp tục tăng nhanh đạt trên 277.000 người, tăng 23,6% so với năm 2017. Đặc biệt từ năm 2019, cùng với hỗ trợ tiền đóng của Nhà nước và vỡi những giải pháp đột phá trong tổ chức thực hiện, số người tham gia BHXH tự nguyện đã tăng vượt bậc, đạt trên 574.000 người, tăng trên 296.000 người, tương ứng tăng 107% so với năm 2018. Và đến hết tháng 7.2020, con số đạt trên 737.000 người, tăng trên 163.000 người, tương ứng tỉ lệ tăng trên 28% so với năm 2019 và đạt tỉ lệ 1,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi lao động. 

Theo đánh giá của BHXH Việt Nam, so với tiềm năng, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn rất thấp, nhất là số người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo tham gia BHXH tự nguyện 2 năm qua chỉ chiếm dưới 3% so với tổng số người tham gia BHXH tự nguyện. 

Có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân mức hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện thấp. Hiện người thuộc hộ nghèo được hỗ trợ 30%, tương ứng 46.200 đồng/tháng; hộ cận nghèo được hỗ trợ 25%, tương ứng 38.500 đồng/tháng; các đối tượng còn lại được hỗ trợ 10%, tương ứng 15.400 đồng/tháng. Số tiền hỗ trợ năm 2018 là 25.496 triệu đồng, năm 2019 là 90.467 triệu đồng và dự kiến năm 2020 là 170.000 triệu đồng. Thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu còn dài (đủ 20 năm trở lên và đủ 55 tuổi đối với nữ, đủ 60 tuổi đối với nam).

Ngoài ra, sự quan tâm vào cuộc của một số chính quyền các cấp, các ngành và BHXH tại một số địa phương trong thực hiện chính sách BHXH tự nguyện còn chưa quyết liệt. Thu nhập của người dân còn thấp, không ổn định, trong khi đó hầu hết địa phương chưa bố trí hỗ trợ thêm mức đóng ngoài mức quy định của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện. Người dân còn mong muốn Nhà nước có thêm chế độ, chính sách BHXH tự nguyện ngắn hạn khác như ốm đau, sinh con, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp để có nhiều lựa chọn khi tham gia BHXH tự nguyện.

Tăng mức hỗ trợ cho người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo

Để hoàn thành mục tiêu phát triển BHXH tự nguyện theo Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23.5.2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách BHXH (đến năm 2021 có khoảng 35% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 1%; đến năm 2025 có khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 2,5% và đến năm 2030 có khoảng 60% lực lượng lao động trong độ tuổi, trong đó BHXH tự nguyện chiếm khoảng 5%)…

BHXH Việt Nam vừa đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu trình Chính phủ tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện, nhất là người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo để nhiều người có đủ khả năng tham gia BHXH tự nguyện, hạn chế số người đang tham gia nhưng vì không có điều kiện tiếp tục tham gia đã phải dừng đóng, hưởng BHXH một lần. Cụ thể: Nâng mức hỗ trợ từ 30% lên 50% đối với hộ nghèo; từ 25% lên 30% đối với hộ cận nghèo và từ 10% lên 20% đối với các đối tượng còn lại.

BHXH Việt Nam tính toán, nếu Nhà nước hỗ trợ theo mức đề nghị này thì số người tham gia BHXH tự nguyện dự kiến đến năm 2025 đạt khoảng 3,6 triệu người; đến năm 2030 dự kiến đạt 8,9 triệu người. Số tiền chi hỗ trợ tăng dần từng năm đến năm 2025 ở mức 1.167 tỉ đồng (chiếm 0,3% chi cho an sinh xã hội) và đến năm 2030 ở mức 3.141 tỉ đồng (chiếm 0,71% chi cho an sinh xã hội).