Việt Nam hiện là một trong 15 nước có số nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Một trong những nguyên nhân chủ yếu của tỉ lệ hút thuốc lá còn cao và giảm chậm là do thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. 

Giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo. Bên cạnh đó, trên thị trường xuất hiện các sản phẩm mới: Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng...

Theo ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm - Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, thuế thuốc lá ở Việt Nam rất thấp so với các nước ASEAN và trung bình toàn cầu. 

Thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ của Việt Nam là 38,8%, trong khi đó ở Malaysia là 58,6%, Singapore là 67,5% và Thái Lan là 78,6%. Tỉ lệ này ở các nước phát triển là 67,9%, còn trung bình toàn cầu là 61.5%. Theo khuyến cáo của WHO, để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá cần phải ở mức 70% đến 75% giá bán lẻ.

Theo BS Lâm, Việt Nam nên tăng thuế thuốc lá thường xuyên để giá thuốc lá tăng nhanh hơn lạm phát và mức tăng thu nhập.

Ngoài ra, nên tăng thuế thuốc lá để trong ngắn hạn đạt mục tiêu kế hoạch hành động quốc gia phòng chống bệnh không lây nhiễm. Về dài hạn, đặt mục tiêu đạt mức 70-75% giá bán lẻ theo tiêu chuẩn toàn cầu của WHO. 

Việt Nam cũng nên bổ sung thuế tuyệt đối để giảm bớt sự sẵn có của thuốc lá giá rẻ, hạn chế việc thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận và bắt đầu hút thuốc.

Còn theo ThS Đào Thế Sơn - Trường Đại học Thương mại, nghiên cứu cả ở quốc tế lẫn Việt Nam đều cho thấy chính sách thuế thuốc lá là giải pháp có chi phí hiệu quả cao nhất. Kinh nghiệm ở nhiều nước trên thế giới chỉ ra, chính sách thuế đóng góp từ 50-60% tác động giảm tiêu dùng thuốc lá.

Tổng kết của WHO, trung bình khi giá thuốc lá tăng 10% sẽ làm giảm sử dụng thuốc lá khoảng 4% tại các nước có thu nhập cao và 5% tại các nước có thu nhập trung bình và thu nhập thấp. Việc giảm tiêu dùng thuốc lá (đồng thời dẫn tới giảm sản xuất) sẽ đóng góp vào việc giảm thiểu các tác động tiêu cực của thuốc lá tới các mục tiêu phát triển bền vững. 

“Ở nhiều nơi thế giới, những người có thu nhập thấp thường có nhiều khả năng sử dụng thuốc lá hơn so với những người giàu. Tăng thuế thuốc lá sẽ mang lại lợi ích tốt hơn cho người nghèo vì người nghèo có nhiều khả năng bỏ thuốc lá, giảm hoặc không bao giờ bắt đầu sử dụng thuốc lá khi thuế và giá tăng cao hơn so với người giàu. Điều này thúc đẩy công bằng y tế và giảm nghèo hóa.

Thuế thuốc lá cao hơn cũng có tác dụng ngăn ngừa và cai nghiện thuốc lá trong giới trẻ - những người có thu nhập hạn chế và có độ nhảy cảm cao với giá cả” - ThS Sơn nói.