Theo Sở Xây dựng TPHCM, hiện trên địa bàn thành phố có khoảng 57 tuyến kênh rạch cần thực hiện công tác cải tạo môi trường. Cụ thể, các dự án cải tạo, di dời khoảng 22.000 căn nhà ven 57 tuyến kênh rạch này là một phần của chương trình chỉnh trang đô thị giai đoạn 2016-2020.

Tuy nhiên, áp lực về nguồn vốn đầu tư cho các dự án cải tạo, di dời hàng chục căn nhà lụp xụp ven kênh rạch cũng không phải nhỏ. Thống kê của ngành xây dựng cũng cho thấy, số tiền cần cho bồi thường giải phóng mặt bằng cho các dự án đầu tư cải tạo và di dời nhà ven kênh cũng lên đến 50.000 tỉ đồng.

Cụ thể, theo kế hoạch, thành phố sẽ chia làm ba nhóm triển khai di dời nhà ven kênh, chỉnh trang đô thị. Nhóm một gồm 52 dự án với khoảng 14.400 căn; kinh phí bồi thường, tái định cư gần 22.400 tỉ đồng. Nhóm hai được thực hiện bằng nguồn vốn doanh nghiệp, tập trung tại ba tuyến kênh, di dời khoảng 1.800 căn, kinh phí dự kiến hơn 2.700 tỉ đồng. 

Riêng nhóm ba thực hiện theo hình thức đối tác công - tư (PPP) với 6 dự án tại quận Bình Thạnh, 8 và 7 - di dời hơn 6.200 căn, kinh phí khoảng 19.000 tỉ đồng.

Bên cạnh khó khăn về vốn, một trong những nguyên nhân khiến việc chậm giải toả, di dời nhà ven kênh rạch do còn nhiều vướng mắc về phương án giải tỏa, di dời và tái định cư.

Theo một lãnh đạo quận 4, trong hơn 1.000 căn nhà ven kênh, rạch tại quận 4 thì tới 40% là nhà nhỏ, có diện tích 10-20m2. Như vậy, mỗi hộ dân chỉ nhận được tiền bồi thường trên dưới 100 triệu đồng, trong khi lại có tới 5-10 nhân khẩu/hộ, không đủ tiền mua nhà tái định cư.

Ngoài ra, do tâm lý e ngại của người dân khi chuyển về nơi ở tái định cư do không tìm được công việc phù hợp và đã quen với việc sinh hoạt, buôn bán tại nơi ở cũ.

Theo một chuyên gia xây dựng, TP phải có cơ chế đặc biệt trong bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư các dự án có nhà ven và trên kênh rạch. Theo đó, phải hỗ trợ thêm 30% giá trị đất để tạo ra sự đồng thuận của người dân, như vậy mới có thể di dời, tạo cuộc sống cho những hộ dân có nhà diện tích nhỏ.

Mới đây, tại cuộc họp sơ kết hơn 2 năm thực hiện Chương trình chỉnh trang và phát triển đô thị trên địa bàn TP giai đoạn 2016-2020 mới đây, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong yêu cầu các sở, ngành, quận, huyện vận dụng đơn giá bồi thường, hỗ trợ hợp lý; tính toán đồng bộ việc bố trí tái định cư.

“Giải bài toán di dời nhà ven kênh, rạch phải làm cho khéo và không được vi phạm pháp luật. Vì trên 22.000 căn nhà phải di dời, có những căn nhà thiếu tính pháp lý nên phải khảo sát thật kỹ để có giải pháp hài hòa. Đặc biệt, giải tỏa rồi nhưng tái định cư rất quan trọng cho đời sống người dân" -  ông Phong chỉ đạo.