Đề xuất lập hàng trăm trạm kiểm định khí thải xe máy

TPHCM hiện có hơn 7,6 triệu xe máy, trong đó xe sử dụng trên 10 năm chiếm gần 68%. Khí CO (cacbon monoxit) và HC (hydrocarbon) có hại cho sức khỏe, phát ra từ xe máy chiếm 90% tổng các loại xe cơ giới tại thành phố. Theo tính toán, nếu triển khai kiểm soát khí thải xe máy, TPHCM có thể giảm 13% khí CO và gần 14% khí HC thải ra môi trường.

Trước thực trạng này, từ ngày 15.5 - 2.9.2020, Sở GTVT TPHCM đã triển khai Chương trình thí điểm kiểm tra khí thải xe máy, hướng tới thí điểm kiểm soát khí thải xe máy đang lưu hành trên địa bàn TPHCM. Trong 6 tháng gần 11.000 xe được kiểm tra, phần lớn xe sau 5 năm sử dụng không đạt chuẩn khí thải.

Từ kết quả thí điểm, nhóm nghiên cứu xây dựng đề án đề xuất kiểm soát khí thải xe máy cho TPHCM là kiểm soát hỗn hợp theo khu vực và năm sử dụng của xe. Kiểm soát theo khu vực trước tiên là trung tâm rồi tiến tới toàn TPHCM. Đầu tiên tập trung kiểm soát xe từ 5 năm sử dụng trở lên rồi mới kiểm soát tất cả. Toàn bộ quá trình chia làm 4 giai đoạn chuẩn bị và thực hiện.

Cụ thể, giai đoạn đầu xây dựng 88 trạm kiểm định và hệ thống lưu trữ dữ liệu. Thực hiện thí điểm kiểm tra khí thải toàn bộ xe lưu hành để lập cơ sở dữ liệu với mức phí 50.000 đồng/xe/năm. TPHCM miễn phí kiểm tra khí thải cho người dân thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo và có cơ chế hỗ trợ người dân thay thế xe cũ không đạt chuẩn.

Sau đó, bắt đầu phân vùng các khu vực theo tiêu chuẩn khí thải và áp dụng cho xe từ 5 năm trở lên (có thể điều chỉnh là 3 năm). Khu vực quận 1, 3, 5 cho phép xe có khí thải mức 2 được lưu hành. Xe vi phạm, không đạt chỉ tiêu bị phạt hành chính cho lưu thông. Giai đoạn tiếp theo mở rộng ra xây dựng thêm 78 trạm, quy mô toàn TPHCM. Kinh phí thực hiện đề án tới năm 2030 là 553 tỉ đồng. Sau năm 2030, từ nguồn thu phí kiểm định, các đơn vị tiếp tục đầu tư.

Chưa có cơ sở pháp lý để triển khai

Ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở GTVT TPHCM từ kết quả chương trình thí điểm kiểm tra khí thải này, TPHCM chú trọng đến lượng xe máy đã sử dụng trên 5 năm trên địa bàn. Các giải pháp kiểm soát khí thải xe máy sẽ là kiểm định xe máy định kỳ, xử lý xe không đạt chuẩn khí thải bằng cách bảo dưỡng, thu hồi, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện... 

Tuy nhiên, lãnh đạo Sở GTVT TPHCM cho biết hiện chưa có quy định cụ thể nào về vấn đề kiểm soát khí thải xe máy, nên quá trình triển khai sẽ gặp không ít khó khăn, vấn đề quan trọng là làm sao nhận được sự đồng tình từ phía người dân. Đối với một bộ phận lớn người dân nghèo thì xe máy chính là công cụ mưu sinh hằng ngày. Nếu thành phố bắt buộc việc kiểm định định kỳ hoặc loại bỏ xe cũ của họ thì họ sẽ rất khó khăn. Chính vì vậy, kế hoạch kiểm soát khí thải xe máy nhất định phải làm từng bước, có lộ trình, cân nhắc nhiều yếu tố để có chính sách hỗ trợ cho phù hợp.

Dựa vào kết quả đề án nghiên cứu thí điểm nêu trên, Sở GTVT TPHCM đã báo cáo UBND TPHCM kiến nghị các bộ, ngành sớm ban hành quy định pháp luật cho kiểm soát khí thải xe máy. Đồng thời, đề xuất Bộ Giao thông Vận tải xây dựng lộ trình kiểm định, sửa đổi Luật Giao thông đường bộ. "Trước đó, Thủ tướng Chính phủ cũng đã có chỉ đạo các đơn vị kiểm soát khí thải xe máy trong chiến lược giao thông từ nay đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Đồng thời, yêu cầu Hà Nội, TPHCM nghiên cứu các chính sách thu hồi xe máy cũ. Đây là tiền đề để các bộ, ngành sớm triển khai các biện pháp kiểm soát khí thải xe máy" - ông An nói.

Theo PGS-TS Nguyễn Lê Ninh - nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật TPHCM, TPHCM nên sớm áp dụng các biện pháp đăng kiểm và kiểm tra khí thải đối với xe máy. Theo đó, xe máy cũng phải đưa vào kiểm định định kỳ cả về độ an toàn và tiêu chuẩn khí thải, không chỉ xe cũ mà ngay cả xe mới nếu xuống cấp, không đáp ứng an toàn về khí thải cũng không cho sử dụng. Đối với xe máy đã quá hạn sử dụng cần được Nhà nước thu hồi lại với một giá chấp nhận được để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Song song đó, ngành giao thông thành phố phải có chính sách hỗ trợ mua hoặc hỗ trợ chuyển đổi phương tiện cho những đối tượng người nghèo.