Uỷ ban giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam vừa quyết định trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2019 cho tập thể các nhà khoa học nữ Phòng thí nghiệm Cúm (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) vì những đóng góp to lớn với các công trình nghiên cứu phục vụ phòng chống các dịch bệnh viêm đường hô hấp nguy hiểm, phát triển vắc xin cúm, kiểm soát virus cúm… Đây là “món quà” vinh dự với nhóm các nhà khoa học nữ nhân dịp kỉ niệm ngày Quốc tế Phụ nữ 8.3.

Các nhà khoa học nữ của Phòng thí nghiệm Cúm, đứng đầu là PGS.TS Lê Thị Quỳnh Mai đã thành công trong việc kết nối, hệ thống những thành tựu nghiên cứu tại Việt Nam và phát triển lý thuyết khoa học, đi từ virus cúm tới chế phẩm vắc xin cúm mùa và vắc xin cho đại dịch cúm.

Đặc biệt, các nhà khoa học nữ đã tích cực tham gia nghiên cứu phát triển vắc xin phòng chống cúm và kiểm soát sự kháng thuốc của các virus cúm; phát triển các phương pháp nghiên cứu toàn diện đánh giá vai trò của virus cúm trong nhóm bệnh viêm đường hô hấp…

Định hướng nghiên cứu của Phòng thí nghiệm Cúm đã được xây dựng từ những năm 2003, khi dịch SARS xảy ra và Việt Nam là nước đầu tiên thông báo với Tổ chức y tế thế giới (WHO) về căn bệnh mới với triệu chứng viêm phổi không điển hình, tiến triển nhanh và lây truyền mạnh với tỷ lệ tử vong cao.

Tại thời điểm đó, nhóm nghiên cứu đã trực tiếp tham gia điều tra, thu thập mẫu, tiến hành chẩn đoán, các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính nguy hiểm đầu tiên điều trị tại bệnh viện Việt - Pháp (3.2003).

Cùng với các đồng nghiệp quốc tế, virus SARS-CoV, một tác nhân hoàn toàn mới đã được định danh vào tháng 4.2003. Các khái niệm và thực hành về an toàn sinh học cũng lần đầu tiên được cập nhật tại Việt Nam, Phòng thí nghiệm được giao trách nhiệm phát triển các quy trình đánh giá nguy cơ và quy trình thực hành an toàn sinh học trong phòng thí nghiệm ở các mức độ khác nhau.

Từ nền tảng đó, nhóm nghiên cứu cũng đã xây dựng Phòng thí nghiệm trở thành Trung tâm chuẩn thức Quốc gia, đầu ngành về nghiên cứu virus cúm, là thành viên trong mạng lưới cúm toàn cầu (GISRS), đóng góp vào chẩn đoán, nghiên cứu virus cúm gia cầm độc lực cao lây truyền từ gia cầm sang người A/H5N1 (2003-2014) sau này.

Đặc biệt, các nhà khoa học nữ của Phòng thí nghiệm Cúm cũng thành công với các công trình nghiên cứu phát triển vắc xin phòng chống cúm và kiểm soát sự kháng thuốc của các virus cúm.

Thành quả mới đây của nhóm các nhà nghiên cứu Phòng thí nghiệm Cúm, khoa Virus, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, là phân lập thành công virus Corona chủng mới (SARS-CoV-2), đưa Việt Nam là 1 trong 4 quốc gia đầu tiên phân lập thành công virus này. 

Chia sẻ về hành trình nghiên cứu và phân lập thành công virus Corona chủng mới, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Thị Quỳnh Mai, Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Trưởng phòng thí nghiệm Cúm cho biết: Nhiệm vụ của đơn vị là phải giải mã được con virus gây bệnh COVID-19 là SARS-CoV-2 để có đầy đủ thông tin về nó.

Từ đó mới so sánh xem giữa chủng ở Trung Quốc với chủng virus phát hiện ở Việt Nam có bị biến đổi gì không. Theo quy luật, virus sau nhiều lần nhân bản sẽ khác đi một chút nên các bệnh từ virus mới rất khó đoán.

Việc nuôi cấy và phân lập thành công virus Corona chủng mới trong phòng thí nghiệm là cơ sở quan trọng để bắt đầu rất nhiều bước nghiên cứu khác. Đây chính là dữ liệu để nghiên cứu các liệu pháp điều trị, phát triển sinh phẩm chẩn đoán đặc hiệu và sản xuất vắc xin phòng bệnh.