Sau hai lần quy tập, đến nay, phần mộ của 13 thanh niên xung phong này đã được chôn cất tại Nghĩa trang Liệt sĩ tỉnh Bắc Kạn và ở trạng thái không có tiểu, không có di cốt, chỉ có các túi nilon chứa đất đá.

Theo nhiều nhân chứng, khi tìm được thi thể, các liệt sĩ đều được an táng trong quan tài, có biển gỗ ghi tên từng người trên mộ. Đồng đội còn vẽ lại sơ đồ mộ chí rất chi tiết.

Ông Tống Văn Minh, người trực tiếp mai táng và vẽ sơ đồ trên đã trả lời phỏng vấn phóng viên Lao Động tại quê nhà của ông là xã Thanh Vận, còn nói rõ độ sâu của các hố mai táng và bản gốc của sơ đồ mộ chí ông đang lưu giữ.

Ngày 4.12.2019, chúng tôi theo đoàn điều tra do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn là ông Phạm Duy Hưng dẫn đầu, đến UBND xã làm việc, ông Minh cũng đã đưa ra các tài liệu trên và cam kết sự thật như trên.

Tuy nhiên, sau các lần quy tập, đến bây giờ thì 13 mộ liệt sĩ TNXP thuộc đơn vị C933, N92 đã trở thành “vô danh”. Bức xúc trước tình hình trên, từ đề nghị thân nhân của 5 liệt sĩ, từ công văn của cơ quan hữu trách tỉnh Bắc Kạn, Cục Người có công (Bộ LĐTBXH) đã chấp thuận với đề nghị lấy mẫu sinh phẩm giám định ADN để xác minh danh tính của 5 hài cốt liệt sĩ TNXP thuộc C933, N22.

Ngày 23.10.2019, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Kạn đã mời nhân thân của các liệt sĩ đến chứng kiến việc lấy mẫu hài cốt liệt sĩ tại nghĩa trang. Bất ngờ thay, sau khi khai quật, trong số 14 ngôi mộ thì 13 ngôi không hề có hài cốt, không có tiểu sành, mà chỉ có túi nilon trong có chứa đất đá bên trong. Tất cả đều choáng váng. Chỉ duy nhất có một ngôi mộ còn nguyên cốt, có tiểu. Bất ngờ hơn là cơ quan chức năng nói rằng không còn lưu hồ sơ về đơn vị nào “quy tập” và gây ra tình trạng nhức nhối lương tâm trên.

Rất nhiều câu hỏi được đặt ra lúc này: Lỗi do ai? Đơn vị cá nhân nào đã quy tập các mộ liệt sĩ TNXP kia và vì sao các mộ có quan tài, có hài cốt năm ấy, giờ lại biến thành “vô danh” và chỉ có túi nilon đất đá, không có xương cốt, cũng không có đến cả tiểu quách?! Ai đã dối trên lừa dưới, dối người trần và dối cả những người đã vị quốc vong thân?

Bản thân những cán bộ nhận nhiệm vụ quy tập hài cốt kể trên, họ bị người được thuê mướn lừa hay họ còn có thủ đoạn nào đó để trục cái lợi nào đó? Vì sao mộ liệt sĩ TNXP cùng đơn vị, cùng ngày hy sinh và cùng giờ mai táng, cùng khu vực an táng kể trên, gia đình quy tập thì rất đầy đủ xương cốt và danh tính, nhưng các mộ còn lại “đơn vị nào đó quy tập” thì chỉ có túi nilon sỏi và không có cả tiểu sành?

Trong quá tình tìm trả lời cho các câu hỏi trên, chúng tôi đã gặp được ông Hà Văn Hưởng, Chủ tịch UBND xã Thanh Vận và ông Tống Văn Minh, nguyên là Bí thư Đoàn thanh niên xã thời kỳ các TNXP kể trên đã hy sinh đang làm việc tại địa bàn xã nhà (sau này ông Minh là Thường trực Đảng ủy xã, tham gia cung cấp tư liệu viết lịch sử Đảng bộ xã Thanh Vận). Hai ông đã đưa ra một nhận định khá thuyết phục, nhất là khi có đoàn cán bộ do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn dẫn đầu về làm việc ngày hôm nay 4.12.2019.

Rằng, khả năng cao là các hài cốt các liệt sĩ TNXP “vô danh” (đang ở tình trạng không có xương, không có tiểu quách trong mộ) kia vẫn ở đúng tại nghĩa trang cũ. Tức là khi cất bốc, họ không đào đủ sâu để lấy xương cốt, mà đào hố chỉ vài chục cm, trong khi hài cốt nằm trong quan tài ở độ sâu hơn 1m. Vì ông Minh và cộng sự đã mai táng, ông biết rõ độ sâu đó. Và quan trọng hơn, với liệt sĩ TNXP đã được gia đình đem về quê nhà, thì họ đã cất bốc ở độ sâu hơn 1m và đều có cốt rất “đẹp”.

Chúng tôi đã đến gia đình liệt sĩ đã quy tập về nghĩa trang gia đình trên, rồi leo núi viếng mộ liệt sĩ đó, để xác tín điều này. Thêm nữa, hiện trường vẫn còn nguyên: Hầu hết các hố khai quật “được túi nilon và đất đá” đều sâu vài ba chục cm, trong khi hố đã lấy cốt đi và cốt vẫn còn dưới một ở quê nhà thì hố sâu hơn 1m. Điều này trùng khít với nhiều tài liệu mà chúng tôi thu thập được từ phía gia đình nữ liệt sĩ TNXP Đoàn Thị Nga (xã Nông Thượng, huyện Bạch Thông) - là liệt sĩ đã được quy tập từ “nghĩa trang chung” kể trên về khu an táng của gia đình.

Có phải đây là một lối ra cho vấn đề?