Sầu riêng, loại trái cây được mệnh danh là “vua của các loại trái cây” hiện đang chứng kiến một cơn sốt về giá cả, diện tích trồng trọt và xuất khẩu chưa từng có ở Việt Nam.

Vào năm 2013, giá sầu riêng chỉ dưới 2.000 USD/tấn, nhưng đến năm 2022, mức giá đã tăng lên 5.000 USD/tấn. Sự gia tăng giá sầu riêng đã thúc đẩy diện tích trồng loại trái cây này ở Việt Nam tăng nhanh chóng, đạt 150.787ha, với sản lượng gần 1,2 triệu tấn/năm.

Tại Tây Nguyên, năm 2023 đã có thêm 15.000ha sầu riêng, nâng tổng diện tích lên 51.400ha, chiếm gần 50% tổng diện tích và đạt hơn 40% sản lượng cả nước.

Đặc biệt, sầu riêng đang đứng trước cơ hội lớn về xuất khẩu khi Trung Quốc - thị trường với hơn 1,4 tỷ dân - đã cấp phép cho Việt Nam xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, thay vì chỉ sầu riêng tươi như trước đây.

“Hiện tỉnh Đắk Lắk đã có 17 cơ sở đóng gói sầu riêng đông lạnh được đăng ký, sẵn sàng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc”, ông Nguyễn Thiên Văn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, cho biết tại hội thảo trong chuỗi hoạt động của lễ hội sầu riêng Krông Pắk lần 2.

Ông Văn cũng thông báo rằng sầu riêng quả tươi của Việt Nam đã xuất khẩu sang 22 quốc gia, trong đó Trung Quốc vẫn là thị trường chủ yếu.

Tuy vậy, theo ý kiến của nhiều chuyên gia và nhà quản lý tại hội thảo, sầu riêng Việt Nam đang đối mặt với không ít thách thức dù có nhiều cơ hội.

Thách thức lớn đầu tiên là yêu cầu khắt khe về chất lượng từ các thị trường quốc tế. Trung Quốc, mặc dù là thị trường tiêu thụ lớn, cũng áp dụng những quy định nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, bao gồm dư lượng thuốc trừ sâu.

Hiện Việt Nam có 20 hoạt chất bị cấm ở các thị trường xuất khẩu, đòi hỏi các nhà sản xuất và xuất khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Mức tiêu thụ sầu riêng của Trung Quốc hiện vẫn còn rất thấp (<0,5 kg/người/năm). Dự báo đến năm 2030, mức tiêu thụ sầu riêng của Trung Quốc có thể đạt 1,2kg/người/năm, điều này cho thấy nhu cầu nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc có khả năng còn tăng trong thời gian tới.

Tuy nhiên, thị trường Trung Quốc được đánh giá là tiềm ẩn nhiều rủi ro và khó dự đoán. Do đó, việc sản xuất sầu riêng của Việt Nam cần phải đảm bảo chất lượng tốt nhất để tránh rủi ro.

Thách thức thứ hai là tăng trưởng nóng. Việt Nam đã có nhiều bài học từ việc phát triển không kiểm soát, gần đây nhất là bài học từ cây thanh long của Bình Thuận.

Một thời, thanh long từng được đánh giá cao và xuất khẩu mạnh mẽ sang Trung Quốc. Tuy nhiên, hiện việc xuất khẩu thanh long đang chững lại do các chính sách, quy định và hàng rào kỹ thuật khắt khe hơn của Trung Quốc, cùng với việc Trung Quốc đã mở rộng diện tích trồng thanh long rất lớn.

Điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu đầu ra cho thanh long của Bình Thuận, với diện tích cây thanh long của tỉnh giảm mạnh.

Sầu riêng, với sự tăng trưởng diện tích 26 lần trong thời gian ngắn, cũng dễ gặp phải nguy cơ tương tự nếu không có sự quản lý và dự báo thị trường hiệu quả từ các nhà quản lý vĩ mô!